Doorontwikkeling sociale wijkteams 10 aanbevelingen en aandachtsgebieden

Delen op Social Media

Leestijd: 7 min.

op www.integraalwerkenindewijk.nl zijn begin februari aanbevelingen voor sociale wijkteams gepubliceerd. Graag horen we jouw visie op deze aandachtsgebieden en welk onderdeel in jullie team al goed uitgekristalliseerd is. Kortom wat kunnen andere sociale wijkteams van jou leren?

TIEN AANDACHTSGEBIEDEN,

  1. AANSCHERPING VAN DE OPDRACHT 

Een heldere opdracht draagt bij aan een werkbaar kader waardoor er meer focus in het takenpakket van de sociale wijkteams mogelijk is. De aanscherping van de opdracht richt zich voornamelijk op een gerichtere inzet op preventie en wijkgericht werken.

De gemeenten waarvan in dit onderzoek evaluatierapporten zijn bekeken, werken al een aantal jaar met sociale wijkteams. Visievorming en inrichting van de sociale wijkteams heeft in het verleden plaatsgevonden. Uit de evaluatierapporten blijkt dat er behoefte is om de opdracht aan de sociale wijkteams onder de loep te nemen. Deze teams hebben vaak een breed takenpakket.

2. FUNCTIONEREN EN WERKWIJZE 

Het harmoniseren van werkprocessen tussen sociale wijkteams binnen gemeen- ten is centraal thema in de evaluaties. Om hoge werkdruk tegen te gaan en een passende caseload te realiseren zijn aanpassingen nodig in de werkwijze van de sociale wijkteams.

Samenstelling, capaciteit, caseload en werkdruk. Dat zijn onderwerpen die in de rapporten besproken worden als het gaat om het functioneren en de werkwijze van de sociale wijkteams. Wat betreft de samenstelling van het sociale team wordt geadviseerd om beter aan te sluiten bij wat de wijk vraagt. Daarvoor is het nodig om de wijk goed te kennen, een goed beeld te hebben van de inwoners in de wijk, de bevolkingssamenstelling, de problemen die er spelen, de successen en de initiatieven die er zijn. Het blijft nog steeds nodig, ook na de eerste jaren van de transformatie, om daar met de samenstelling van het sociale team beter op aan te sluiten. Ook zien we in de rapporten dat het verloop van medewerkers een aandachtspunt is, niet alleen in de sociale wijkteams, maar ook bij de samenwerkingspartners. Dat vraagt om een nadere analyse en zo nodig het nemen van maatregelen, aldus de evaluatierapporten.

3. SAMENWERKING MET KETENPARTNERS 

Afspraken met ketenpartners over regievoering en op- en afschalen dragen bij aan een succesvolle samenwerking en zodoende ook aan betere passende zorg en ondersteuning voor inwoners.

De samenwerking met ketenpartners krijgt veel aandacht in de evaluaties. Dit gaat zowel om de samenwerking met het voorliggend veld als ook om de samenwerking met de (gespecialiseerde) zorg- aanbieders. Met het voorveld gaat het voornamelijk over preventie en de mogelijkheden om de sociale basisinfrastructuur te verstevigen. Met andere samenwerkingspartners gaat het bijvoorbeeld over regievoering, afspraken over op- en afschalen en over een werkende aanpak voor wachtlijstoverbrugging met verdeling van verantwoordelijkheden.

Ook het harmoniseren van de werkprocessen tussen de verschillende sociale wijkteams binnen een gemeente is een issue. Daarbij kun je denken aan het maken van vaste afspraken over de werkwijze bij intakes, maar ook praktische zaken zoals dezelfde openingstijden.

In meerdere rapportages wordt geadviseerd om beter gebruik te maken van expertise van specialisten, zowel binnen de sociale wijkteams als ook van specialistische medewerkers buiten de sociale wijkteams als een expertschil om het team heen. Het gaat dan vooral over complexe problematiek, zoals bij huiselijk geweld, verslavings- en psychische problematiek en/of zorgmijding. Ook komt de samenwerking met de regionale arbeidsmarkt en het UWV in een van de evaluaties terug. Wat betreft het laatstegaat het om het verbeteren van ondersteuningsmogelijkheden in het kader van bijzondere bijstand en jeugdsportfonds.

4. BEKENDHEID EN BEREIKBAARHEID 

Het sociale wijkteam moet op de hoogte zijn van de behoeften van inwoners en de inwoners moeten weten voor welke vragen zij bij het wijkteam terecht kunnen; dit is een voortdurende wisselwerking waar inzet op nodig is.

Om ervoor te zorgen dat het team goed bekend is moeten inwoners, via uiteenlopende kanalen, informatie krijgen over waar ze terecht kunnen met welke vragen. Het is ook belangrijk dat inwoners weten wat de globale werkwijze van het team is. Zorg dat de wijkbewoners het sociale wijkteam kennen en het aanbod op wijkniveau, waaronder (preventieve) wijkactiviteiten, informe- le voorzieningen en vrijwilligerswerk, zo luidt een oplossingsrichting uit een van de evaluatierapporten.

5. BETREKKEN SOCIAAL NETWERK TER VERSTERKING ZELFREDZAAMHEID 

Aanspreken, betrekken en versterken van het sociaal netwerk is een belangrijke opgave die om tijd en middelen vraagt.

De inzet op ondersteuning van zelfredzaamheid kan onder druk komen te staan door de werkdruk. Er wordt door het sociaal wijkteam dan sneller doorverwezen naar gespecialiseerde zorg in plaats van cli- enten zelf te ondersteunen bij het aanpakken van hun problemen of bij het mobiliseren van hun netwerk, zo blijkt uit het Amersfoortse rapport.

In een substantieel deel van de rapporten wordt het versterken van de zelfredzaamheid en eigen kracht van cliënten als ontwikkelpunt opgevoerd. Dat geldt ook voor het betrekken van het sociale netwerk rondom de cliënt. Dat gaat namelijk niet vanzelf. Nog niet alle sociaal wijkteams hebben een methodiek ontwikkeld voor het aanspreken, betrekken en versterken van het sociale netwerk.

6. EEN GEZIN, EEN PLAN, EEN REGISSEUR 
Een integrale probleemanalyse is nodig evenals een gezamenlijk plan en afspraken over de rol en taken van de regisserende professional.

Integrale aanpak bij huishoudens met complexe problematiek is lastig. Dat blijkt uit de helft van de rapporten. Zorgen zijn er over het maken van een integrale probleemanalyse en het helder krijgen van de rol van de regisserende professional. Als het gaat om ‘een gezin, een plan, een regisseur’ dan worden de volgende ontwikkelpunten genoemd in de evaluatierapporten:

  • één gezin: het bevragen en betrekken van álle gezinsleden komt in een rapport naar voren; naast de ouders moeten in die gemeente ook de kinderen bevraagd gaan worden.
  • één plan: in een aantal gemeenten wordt onvoldoende ingezet op een integrale probleemanalyse en dat moet wel gaan gebeuren. Als er geen goede analyse is, kan er ook geen goede vertaling naar doelen en inzet van een passende, effectieve aanpak plaatsvinden, zo is de redenering.
  • één regisseur: in de gemeenten is niet altijd helder wat regie betekent en wat de regisseursrol inhoudt; een op de drie rapporten maakt hier expliciet melding van. Het gezin blijkt soms met meerdere regisseurs te maken, die elk aangeven in hun werk een regisseursfunctie te vervullen. Het gevolg daarvan kan zijn dat de medewerker van het sociaal wijkteam het zicht verliest op de ontwikkeling ten aanzien van de doelen in het gezin en de daarbij in te zetten ondersteuning.

7. INZET OP PREVENTIE 

Preventief werken start met het benoemen wat je daaronder verstaat. Vervolgens bepaal je wat de benodigde preventieve activiteiten in het werk- gebied zijn en hoe je als sociaal wijkteam daarin samenwerkt met de sociale basisinfrastructuur ofwel de voorzieningen in het voorliggende veld.

Meer inzet op preventie is nodig. De helft van de evaluatierapporten benoemt dit.
In enkele evaluatierapporten staat dat de voorwaarden voor inzet op preventie in orde moeten zijn. Denk aan een niet te hoge caseload, goede samenwerking met de voorliggende voorzieningen in de wijk en genoeg (financiële) ruimte voor professionals om hier vanuit het sociaal wijkteam op in te zetten.

Vaak blijft onbenoemd wat preventie is en wat de inzet moet zijn bij preventief werken door het sociaal wijkteam. Wel worden er veel vragen gesteld in de evaluatierapporten. Wat zijn de benodigde ‘preven- tieve activiteiten’ en hoe kan het sociaal wijkteam te werk gaan? Hoe werkt het team daarin samen met de voorliggende voorzieningen en met gespecialiseerde zorgaanbieders? Past het aanbod van algemene voorzieningen in de wijk eigenlijk wel bij de ondersteuningsbehoefte van inwoners? Dit laatste is immers voorwaarde om de slag te kunnen maken van minder inzet op individuele ondersteuning vanuit het sociaal wijkteam naar meer inzet op ondersteuning vanuit de collectieve (wijk)voorzieningen.

De evaluatierapporten reiken suggesties aan om preventiever te werken:

  • Inzetten op vroegsignalering; een aantal inwoners beter in beeld krijgen, zoals eenzame ouderenen mensen die net geen indicatie hebben voor beschermd wonen.
  • Invulling geven aan een ‘stut en steun’-functie voor inwoners die beperkt zelfredzaam kunnenworden.
  • Lichte (vroegtijdige) interventie en doorverwijzing naar lokale basisvoorzieningen.

8. MAATWERK EN MANDAAT 
Mandaat is onmisbaar om te ‘doen wat nodig is’. Professionals moeten zich daarbij gesteund voelen door hun organisatie.

Om daadwerkelijk maatwerk te kunnen bieden aan inwoners is het nodig dat medewerkers van het soci- aal wijkteam meer professionele ruimte krijgen. Een derde van de rapporten benoemt dit. Professionals moeten mandaat krijgen om te doen wat nodig is. Ook minder regels, bureaucratie en targets worden genoemd als manieren om meer ruimte te creëren voor professionals om maatwerk te bieden. Soms heeft de professional meer tijd nodig om bijvoorbeeld toe te werken naar zelfredzaamheid van de cliënt of om het sociaal netwerk te versterken. Of er is meer tijd nodig om voor inwoners met chronische problematiek een goede invulling te geven aan een ‘waakvlamcontact’ met hen, waardoor escalatie van problematiek is te voorkomen.

9. EFFECTIVITEIT EN EFFICIENCY 

Meer informatie over welke zorg en ondersteuning door het sociaal wijkteam worden ingezet en welke kosten daarmee gepaard gaan, helpt om de koste- neffectiviteit te verbeteren. Verder worden het tegengaan van administratieve lastendruk en verlagen van de werkdruk genoemd als factoren die bijdragen aan meer effectiviteit en efficiency.

In verschillende gemeenten komen sociale wijkteams er door de hoge werkdruk niet altijd aan toe
zelf lichte zorg en ondersteuning te bieden om bijvoorbeeld zware te voorkomen (of uit te stellen). Ook staat het invullen van het regisseursschap soms onder druk. De medewerkers van het sociaal wijkteam verwijzen dan soms (te) snel door naar de gespecialiseerde zorg.

Wat is nodig om de efficiency (doelmatigheid) te verhogen?

  • Sociale wijkteams moeten beschikken over informatie over de kosten van de ingezette zorg enondersteuning. Van hen wordt verwacht dat zij een goede afweging maken tussen de inhoudelijke doelen van de zorg en ondersteuning en de kosten die daarmee gepaard gaan. Het team moet taken immers binnen de beschikbare budgettaire kaders uit kunnen voeren. Tegelijkertijd lezen we dat er in een grote gemeente ook de notie is dat het bijdragen aan besparingen mogelijk nog beperkt is: ‘Bepaal in welke mate het realistisch is te verwachten dat teams de komende jaren kunnen bijdra- gen aan het realiseren van een besparing op de kosten van de Wmo en de jeugdhulp.’
  • Tegengaan van administratieve druk. Bijvoorbeeld door enkelvoudige registratie in een geza- menlijk systeem en door uitwisseling en gebruik maken van gegevens die elders al worden geregistreerd.

10. MONITOREN, REFLECTEREN EN LEREN 

Inzicht in de effecten van geboden zorg en ondersteuning is onmisbaar om de uitwerking van beleid te kunnen monitoren en van elkaar te leren. Veel gemeen- ten hebben hier nog onvoldoende zicht op, maar zijn er wel volop mee bezig.

Het bevorderen van deskundigheid is een thema dat in de meeste van de evaluaties terugkomt. Er worden uiteenlopende adviezen gegeven. Enerzijds wordt geadviseerd om te investeren in kennis, zowel in dieptekennis (vooral met betrekking tot de jeugdwet), maar ook in generieke kennis en vaardigheden zoals out of the box denken, gespreksvaardigheden en van elkaar leren.

In de rapporten treffen we weinig expliciete aanbevelingen aan voor het verdere proces van dooront- wikkeling. Het gaat vooral om het in de praktijk uitproberen van wijzigingen en het samen leren van die ervaringen. Om te komen tot een structurele borging van de verbeteringen is het van belang om een goed samenspel te hebben tussen beleid en uitvoering.

Het hele rapport met aanbevelingen: https://www.integraalwerkenindewijk.nl/sites/integraalwerkenindewijk.nl/files/iww_imce/bestanden/10-aandachtsgebieden-functioneren-sociale-wijkteams.pdf

Ontdek meer

Volledig overzicht bekijken?