Remko de Paus, bovenaan de afbeelding links afgebeeld. Is beleidsadviseur en initiatiefnemer van het MIK Model. Het MIK model staat voor maatwerk voor kwetsbare inwoners. Het ontwerpen en bepalen van maatwerk is een benaderingswijze in ontwikkeling. Remko vertelt hier graag meer over.
Maatwerk voor inwoners met een kwetsbaarheid
Een model waarmee maatwerk wordt uitgelegd, eigenlijk is het een contradictio in terminus. Toch denk ik dat het helpt. Waarom is maatwerk nodig en wat helpt om als gemeente ook echt maatwerk te bieden? Het MIK model bundelt mijn bijna 20 jarige ervaring bij gemeenten en de vele gesprekken die ik in die periode had met inwoners met verschillende kwetsbaarheden.
Voor wie doe we het allemaal?
You don’t have to fit into the format (songtekst Ava Max)
De inwoner met een kwetsbaarheid laat zich niet goed in de ‘formats’ duwen van de door gemeenten ingekochte bouwstenen of in resultaatfinanciering. Indicaties bieden evenmin een garantie voor maatwerk. In de inkoop en bij de indicering is het lastig rekening te houden met het grillig verloop van een kwetsbaarheid, maar ook niet met de levensgebeurtenissen die grote invloed hebben op die kwetsbaarheid.
Het MIK model hanteert bij de hulp en ondersteuning aan inwoners de volgende uitgangspunten:
- Maatwerk is geen willekeur. Neem de ruimte als werker en geef als gemeente ruimte aan de werkers.
- Benut aan de voorkant ook al de gespecialiseerde hulpverleners: laat een psychiater gelijk even meekijken bij de toegang. Benut aan de achterkant de welzijnswerkers: laat iemand in Beschermd Wonen ook meedoen in een wijkcentrum.
- Geef doorzettingsmacht en regie aan de vertrouwde hulpverlener. Wie dat is, bepalen de leden van het huishouden zelf.
- Hulp en ondersteuning is altijd een combinatie van professionele inzet en informele zorg (mantelzorg, vrijwilligers). Die moeten elkaar de ruimte geven.
- Pel af wat het doel is van de hulp en ondersteuning: vaak moet dat thuis, maar soms is dat beter buitenshuis en kan dit ook met 2 of meer inwoners tegelijk (lotgenoten).
Hoe maak je MIK-proof-beleid?
Helaas lijken veel beleidsnota’s over het Sociaal Domein van gemeenten sterk op elkaar. Begrippen als “eigen kracht”, “zelfredzaamheid”, “ontschotten”, “afschalen”, “van zwaar naar licht”, “meedoen”, “normaliseren” worden gebruikt, zonder deze concreet handen en voeten te geven. Toch gaan ze bij medewerkers in het hoofd zitten. Treffend is een van de conclusies van recent meerjarig onderzoek naar wijkteams: omdat dit beleidsmatig was bepaald, werd in elk keukentafelgesprek gevraagd naar het netwerk. Dit gebeurde vrijwel altijd, maar leverde slechts in een enkel geval iets op. Omdat dit in het gesprek een grote rol speelde, “wordt het een gesprek over schaamte en schuld. Burgers krijgen het idee dat ze tekortschieten. Of dat ze aan familie of kennissen iets moeten vragen wat ze ongepast vinden. Uit een soort gehoorzaamheid doen ze het soms toch. Zoals die moeder met die lastige dochter die ja zei tegen die meedenkbijeenkomst. Haar zwagers denken: als je hulp wilt, heb ik ook nog wel een mening over je. Dat is vernederend voor die vrouw.” (Eveline Tonkes in NRC 12 september 2018).
MIK-proof-beleid maak je als je uit gaat van het volgende:
- Werk aan of vanuit vertrouwen. Het gaat dan om vertrouwen in inwoners (die zijn niet per se uit om het zoveel mogelijk profiteren van de gemeente), aanbieders (die willen niet alleen maar meer cliënten en meer omzet)
- Kijk naar de context: de sociale én fysieke omgeving, benut ervaringsdeskundigheid, betrek buren, voorkom stigma. Zet ervaringsdeskundigen in (met passend salaris).
- Maak beleid vanuit een lokale foto: verzamel cijfers, analyseer ze en ga het gesprek erover aan. Wat is de specifieke opgave in een gemeente?
- Maak beleid met elkaar: betrek de adviesraad sociaal domein actief maar vooral de inwoners. Denk na over hoe en waar je dat doet!
- Zorg dat ervaringen van inwoners gehoord worden: cliëntervaringsonderzoeken serieus nemen, een plek maken voor signalen/ klachten (zonder dat inwoners angst hoeven te hebben voor de gevolgen vanwege de afhankelijkheidsrelatie)
