Opinie Trouw: Sluiten sociale werkplaatsen maar onvoldoende beschut werk

Delen op Social Media

Leestijd: 3 min.

Gemeenten slagen er niet in mensen die alleen eenvoudig werk aankunnen, met intensieve begeleiding, een beschutte werkplek te geven.

Trouw Ingrid Weel 24 december 2019, 10:30

De term deed in 2015 zijn intrede: beschut werk. De deuren van de sociale werkplaatsen werden toen gesloten voor nieuwe werknemers. Maar er blijven altijd mensen die alleen eenvoudig werk kunnen doen onder intensieve begeleiding. Daarom werd voor deze mensen ‘beschut werk’ bedacht. Hoe dat eruit moest zien, mochten gemeenten zelf bedenken. Nu heeft de Inspectie SZW uitgeplozen waar deze mensen terechtkomen en wat ze doen.

Wat blijkt? Verreweg de meeste mensen die niet bij een reguliere werkgever kunnen werken, zitten thuis. De groep die wel beschut werk is gaan doen – op dit moment ruim drieduizend mensen – zit meestal toch in het gebouw van de sociale werkplaats. Daar pakken ze in, plakken ze stickers op dozen of doen ander eenvoudig productiewerk. Net zoals de mensen deden vóór 2015. Of ze werken bij een sociale onderneming, zoals een kringloopwinkel.

Wat is er dan veranderd? Nou, het is veel ingewikkelder geworden, laten de gemeenten weten in de evaluatie die op verzoek van het ministerie van sociale zaken is geschreven. Het beschutte werk is namelijk wéér een extra regeling naast de al bestaande gecompliceerde regelingen voor mensen met een arbeidsbeperking. Er moet voor de mensen die beschut werk gaan doen eerst een stempel bij de uitkeringsinstantie UWV worden gehaald, de financiering is complex en de grenzen tussen beschut werk en dagbesteding en de banenafspraak zijn niet echt duidelijk.

De kosten zijn onduidelijk

Dan het geld. De meeste gemeenten zeggen dat het budget van het Rijk voor beschut werk wel voldoende is, maar dat komt volgens de inspectie vooral doordat ze veel minder plekken realiseren dan ze zouden moeten. De gemeenten hebben al budget voor zesduizend plekken gekregen, terwijl ze er maar ruim drieduizend hebben gerealiseerd. 

Hoeveel kosten gemeenten maken voor één beschutwerkplek is niet duidelijk. Dat komt doordat er grote financiële verschillen zijn tussen gemeenten. En dát komt weer doordat elke gemeente het anders organiseert en ook andere afspraken heeft met hun sociaal werkbedrijven en andere werkgevers.

Volgens Cedris, de landelijke vereniging voor een inclusieve arbeidsmarkt, krijgen gemeenten per beschutte plek 17.000 euro en daarnaast 8500 euro als vergoeding voor de begeleiding. “Dit bedrag dekt niet de werkelijke kosten”, stelt Cedris. “Dit is één van de redenen waarom gemeenten aarzelen om voldoende beschutte werkplekken te creëren.”

Psychoses en epileptische aanvallen

De directe begeleiding op de werkplek is heel belangrijk en loopt momenteel meestal via ‘voorwerkers’. Dat zijn vaak medewerkers in dienst van het sociaalwerkbedrijf. Deze voormannen en -vrouwen maken de werknemers op de beschutte plek dagelijks mee en merken het ook direct als het niet goed gaat met iemand – en dat kan soms heftig zijn, denk aan psychoses of epileptische aanvallen – of wat extra aandacht nodig heeft. Die begeleiding is intensief, want gaat ook over zaken als op tijd komen, brood meenemen en persoonlijke hygiëne.

De inspectie maakt zich zorgen over deze eerstelijnsbegeleiding: kan die standhouden in de toekomst? Want de komende jaren stromen er steeds meer ‘oude’ werknemers van de sociale werkplaats uit, terwijl er steeds meer mensen voor beschut werk komen (bw’ers). Die groep vergt meer begeleiding, maar dat moet dan met minder voorwerkers. “Dan zijn ze niet meer in staat om alle bw’ers op een passende manier te coachen”, concludeert de inspectie.

Het hoofd boven water houden wordt moei

De gemeenten stellen dat er in de toekomst meer externe coaches aangetrokken moeten kunnen worden. Maar dat kost meer geld, en de sociaal werkbedrijven zijn nu al bezorgd over de financiën. Zij moeten steeds meer opdrachten aannemen die eenvoudige arbeid vereisen voor de werknemers die beschut werk doen, maar dat betekent voor het sociaal werkbedrijf een lagere winstmarge. 

De voormalig sociale werkplaatsen zullen moeite krijgen om hun hoofd boven water te houden, voorspelt de inspectie. Soms worden er nu al uitzendkrachten ingezet om het werk gedaan te krijgen.

“De evaluatie maakt duidelijk dat er ruimte is voor verbetering. Ook veranderingen in de financieringssystematiek kunnen bijdragen aan meer beschutwerkplekken”, reageert staats secretaris Tamara van Ark van sociale zaken op het rapport in een brief aan de Tweede Kamer. Daar wil ze naar kijken. “Want beschut werk is essentieel om de meest kwetsbare mensen de mogelijkheid te bieden van werk.”

Ontdek meer

Volledig overzicht bekijken?