Kwetsbare gezinnen kunnen voorlopig niet terecht bij jeugdbescherming Brabant als gevolg van grote personele problemen [BD 22 juli; ‘Jeugdhulp piept en kraakt, maar barst nog niet’; 15 juli; ‘Dertig kinderen in de wachtkamer na opnamestop JBB’]. Juist deze gezinnen hebben vaak al heel wat hulpverleners gehad voordat ze uiteindelijk bij de jeugdbescherming terechtkomen voor verplichte hulp bij de opvoeding. Vervolgens leuren deze medewerkers weer met de gezinnen omdat er geen passende hulp beschikbaar is en lopen ze mogelijk nog meer schade op.
Het kan niet zo zijn dat de gezinnen die de juiste hulp het hardste nodig hebben, daar het minst van krijgen én de hoogste prijs betalen: kinderen die uithuisgeplaatst worden en in de carrousel van doorplaatsingen terechtkomen.
Focus
Gebrek aan geld, te veel bureaucratie, weerstand en agressie van de gezinnen en te weinig specialistische jeugdhulp vormen een greep uit de redenen waarom het maar niet wil lukken. Laten we de kern echter niet uit het oog verliezen: de focus van de geboden hulp. Problemen stapelen zich op en gezinnen komen van de regen in de drup terecht, waardoor de onveiligheid in een gezin alleen maar toeneemt.
Als ouders en kinderen niet gelijktijdig en samen geholpen worden, krijgen de kinderen geen eerlijke ontwikkelkansen
Het begint al met het begrip jeugdhulp. De hulp overwegend op het kind richten, leidt natuurlijk niet tot langdurige verandering. Kinderen zijn voor hun gezondheid en ontwikkelkansen afhankelijk van hun verzorgers en omgeving. Onderzoek laat zien dat de problemen van ouders het ouderschap en het functioneren van het gezin fors onder druk kunnen zetten; denk aan hun negatieve jeugdervaringen of eigen psychische problemen, maar bijvoorbeeld ook financiële problemen. Als ouders en kinderen niet gelijktijdig en samen geholpen worden, krijgen de kinderen geen eerlijke ontwikkelkansen.
Een gezinszorgstelsel is dus beter dan een jeugdzorgstelsel. Maakt dat de hulp niet complexer? En duurder? Waarschijnlijk wel op de korte termijn. Vraagt dat niet om een andere inrichting van het zorgstelsel? Jazeker. Maar het wordt hoog tijd dat de langetermijneffecten uitgangspunt gaan vormen in de te maken keuzes.
Overleefgedrag
Wanneer ouders momenteel hulp wordt geboden, bestaat die hulp vaak nog uit opvoedhulp. Er wordt daarmee voorbijgegaan aan de gevolgen van langdurige stress in gezinnen. Een brein onder stress komt nou eenmaal niet tot leren; ook een ouderbrein niet. Wanneer problemen in een gezin stapelen, ontstaat overleefgedrag. Dan is er weinig ruimte voor nadenken en het bewust maken van keuzen in het opvoedhandelen. Dan wordt het steeds moeilijker om de signalen van je kinderen op te vangen en daar goed op te reageren. Goede hulp draagt daarom actief bij aan het structureel verminderen van de aanwezige bronnen van stress. Maar ook aan het leren leiden van eigen emoties en gedrag, want dan kunnen ouders hier ook hun kinderen goed bij helpen. Zo hoeven problemen ook niet van generatie op generatie over te gaan.
Bronnen van kracht
In hulpverleningsgesprekken ligt de focus vaak nog op de aanwezige problemen en ligt voor de ander denken – en beter weten – op de loer. Hulp is echter per definitie tijdelijk; hulpverleners zijn passanten en staan niet in de schoenen van de hulpvrager. Hoe moet het gezin na de hulp goed verder wanneer hun bronnen van kracht en steun niet zijn aangeboord en de eigen stem en keuze in het hulpverleningssysteem zijn opgegaan?
Kinderen helpen we door gelijktijdig de ouders te helpen. Ook al is in een gezin niet altijd alle ellende te voorkomen of op te lossen; met hervonden eigen inzicht, overzicht en uitzicht, zo min mogelijk stress, controle over eigen emoties en gedrag en bronnen van steun en kracht, is het wel een stuk beter te dragen en hoeft het niet uit de hand te lopen. En dat kan heel veel leed en kosten besparen.
Tekst door: Jessica Vervoort-Schel
