Het stigma van eenzaamheid bij jongeren

Delen op Social Media

Leestijd: 4 min.

Eenzaamheid wordt vaak geassocieerd met ouderen. Maar iedereen voelt zich weleens eenzaam, ook jongeren. Wanneer wordt eenzaamheid voor hen een probleem en wat helpt er tegen?

Komt eenzaamheid alleen bij ouderen voor? Nee. Komt eenzaamheid dan vooral bij ouderen voor? Ook daar is het antwoord ‘nee’ op. Onderzoek laat zien dat eenzaamheid onder jongeren in middelbare schoolleeftijd even veel voorkomt als onder de oudere generaties. Ook onder studenten (de oudere jongeren) komt het veel voor. Zo geeft een op de vijf studenten aan zich wel eens eenzaam te voelen.

Jong, eenzaam en corona

Sinds Covid-19 aanwezig is in de maatschappij hebben we te maken met maatregelen en restricties om het virus in te dammen, helaas heeft dit ook consequenties voor het sociale verkeer van mensen. Tijdens de lockdown mochten jongeren niet naar school, niet sporten in teamverband en ook andere activiteiten mochten niet.

De vraag die terecht wordt gesteld is wat het effect van deze maatregelen is op gevoelens van eenzaamheid. Uit onderzoek blijkt dat jongeren zich tijdens de coronacrisis eenzamer zijn gaan voelen.

De kwaliteit van de contacten is belangrijk

Het lijkt paradoxaal: jongeren zouden 24 uur per dag met elkaar in contact kunnen zijn, zowel offline als online. En daar zit meteen de crux: het gaat niet om de mate van contact, het gaat om de kwaliteit van contact. Zolang jongeren tevreden zijn over de kwaliteit van de contacten die ze hebben, zullen ze weinig gevoelens van eenzaamheid ervaren. Zodra de kwaliteit van de contacten echter tekortschiet, kunnen ze gevoelens van eenzaamheid ervaren.

Is dat erg? Nee, normaal gesproken niet. Vanuit evolutionair oogpunt wordt eenzaamheid beschouwd als een adaptief waarschuwingssignaal, omdat het negatieve gevoel van eenzaamheid mensen aanzet om contacten te verbeteren of uit te breiden. Het wordt echter een probleem als iemand daar niet in slaagt. Dan kan het ertoe leiden dat iemand ongewild langdurig gevoelens van eenzaamheid ervaart.

De vicieuze cirkel maakt dat zij zich steeds verder terugtrekken

Dit kan leiden tot vermindering van het zelfvertrouwen – ‘Vinden mensen mij wel aardig?’ en ‘Hoor ik nog wel ergens bij of val ik buiten de groep?’. Het kan ook tot meer negatieve gedachten leiden en een lagere zelfwaardering – ‘Ik ben niet interessant genoeg’ en ‘Het komt allemaal door mij dat ik er niet bij hoor’. Waardoor er nog minder neiging zal zijn om aansluiting te zoeken – ‘Het gaat me toch niet lukken om een vriendschap te sluiten’.

Zij kunnen in deze vicieuze cirkel of neerwaartse spiraal van eenzaamheid meer stress ervaren en zich steeds verder terugtrekken. Tussen de drie en elf procent van de jongeren hebben deze langdurige gevoelens van eenzaamheid.

Wat gevoelens van eenzaamheid veroorzaakt

Er zijn verschillende oorzaken voor het ervaren van gevoelens van eenzaamheid, waarbij in algemene zin vaak wordt gezien dat na een transitie (bijvoorbeeld op een nieuwe school beginnen of verhuizen) er tijdelijk meer gevoelens van eenzaamheid kunnen zijn. Ook weten we dat het minder kunnen deelnemen aan de dagelijkse activiteiten van jongeren (naar school gaan, sporten, andere clubjes) wegens ziekte of een handicap een risico kan vormen voor eenzaamheid.

Daarnaast vinden sommige jongeren minder makkelijk aansluiting omdat ze minder goed ontwikkelde sociale vaardigheden hebben. Een andere oorzaak kan gevonden worden in de al eerder genoemde negatieve gedachten. Zo vonden we in een studie onder middelbare scholieren dat de jongeren die zich meer eenzaam voelden, een negatiever beeld hadden over hun vriendschappen dan de jongeren die zich niet of minder eenzaam voelden.

Waar heeft de eenzame jongere het meeste baat bij?

De verschillende risico’s en oorzaken moeten meegenomen worden in de aanpak van eenzaamheid. Een belangrijke pijler is preventie. Hoe eerder er hulp geboden wordt, des te minder kans op negatieve gedachten en gedragspatronen die tot een neerwaartse spiraal leiden. Een tweede belangrijke pijler is dat de aanpak ‘op maat’ (gepersonaliseerd) moet zijn. Immers, voor iedereen zorgt een ander samenspel van factoren er voor dat er gevoelens van eenzaamheid zijn. Het is belangrijk om te identificeren welke factoren dat zijn en waar de jongere baat bij kan hebben.

Uit een recente grootschalige studie blijkt dat er voor jongeren tot vijfentwintig jaar weinig effectieve interventies zijn, alleen de interventies gericht op de ontwikkeling van sociale en emotionele vaardigheden effect hebben een gering effect. Het hieruit voortkomende advies is: interventies moeten meer specifiek voor de jonge doelgroep ontwikkeld worden en ze moeten onderscheid maken in het omgaan met tijdelijke versus langdurige gevoelens van eenzaamheid. Omdat eenzaamheid niet zichtbaar is, is het meest laagdrempelige advies dat nu gegeven kan worden: kijk of je eenzaamheid bij jongeren in je omgeving kan signaleren.

Maak eenzaamheid van jongeren bespreekbaar

Daarnaast is het belangrijk om eenzaamheid onder jongeren een meer prominente plek te geven binnen de maatschappij. De mooie landelijke campagnes richten zich op de oudere generaties, jongeren krijgen hierbinnen nog geen plek. Er zijn echter wel steeds meer documentaires (bijvoorbeeld: The age of loneliness) en televisieprogramma’s (bijvoorbeeld: Alleenzaam) die ook jongeren voor het voetlicht plaatsen. Het zo signaleren en bespreekbaar maken van eenzaamheid onder jongeren kan een destigmatiserende en preventieve werking hebben.

Heb oog voor de jongeren in je omgeving. Zitten zij goed in hun vel? Hebben ze op school iemand om de pauzes mee door te brengen? En nog belangrijker, is er iemand die hen door dik en dun steunt als het nodig is? Het gesprek met jongeren aangaan over deze vragen kan een begin zijn.

Maaike Verhagen werkt als universitair hoofddocent aan de faculteit Sociale Wetenschappen en het Behavioural Science Institute van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Zij sprak recentelijk bij Studium Generale Utrecht over eenzaamheid onder jongeren.

https://socialevraagstukken.nl/het-stigma-van-eenzaamheid-bij-jongeren/

Afbeelding van goodinteractive via Pixabay

Ontdek meer

Volledig overzicht bekijken?