Leestijd: 10 min.

Laatste actualisatie: 16 december 2020

Het coronavirus zal voorlopig nog ons leven en werk beïnvloeden. We zoeken allemaal naar manieren hoe we deze onzekere situatie het beste vol kunnen houden. Nu de scholen en de kinderopvang weer sluiten betekent dit extra druk op de kinderen, jongeren en ouders waar je mee werkt als jeugdprofessional. Jouw eigen kinderen kunnen ook weer thuis zijn. Op basis van de maatregelen maakt iedereen zelf afwegingen voor zijn leven en werk: hoe kunnen we goed samenleven én gezond blijven? Dat is eenvoudiger als je een beroep hebt waarbij je thuis kunt werken. Voor jeugdprofessionals is dat vaak niet het geval. Jouw gezondheid is daarom erg belangrijk. Deze informatie kan helpen om jezelf en je teams lichamelijk en mentaal gezond te houden.

• Lichamelijke gezondheid
• Mentale gezondheid
• Leidinggevenden
• Samenwerken tijdens de coronacrisis
• Suggesties of voorbeelden?

Lichamelijke gezondheid

Het is belangrijk dat alle behandelingen en begeleiding van kinderen en jongeren doorgaat. Uitgangspunt bij elk contact is dat je steeds zo goed mogelijk rekening houdt met de fysieke en mentale gezondheid van kinderen en jongeren, van hun ouders, opvoeders, andere betrokkenen en van jezelf. Lees op deze pagina meer over de afwegingen bij face to face contact. Op de pagina fysiek contact in de ambulante hulpverlening en residentiele hulpverlening vind je informatie over de afwegingen in deze beroepsgroepen.

Mentale gezondheid

Door de coronamaatregelen moet jij als professional nieuwe uitdagingen overwinnen. Veranderingen in maatregelen roepen weer nieuwe uitdagingen en spanningen op, zeker nu het land in lockdown gaat en er een vakantieperiode aanbreekt. Dat geldt voor kinderen, jongeren en ouders, maar ook voor jou als jeugdprofessional. Misschien ben je vrij en vraag jij je af hoe je in deze periode kunt ontspannen. Misschien werk je tijdens de vakantie en is de beperkte bezetting in jouw team jouw uitdaging. Hoe houd je de moed erin? Het is een cliché, maar jij kunt alleen goed voor anderen zorgen als je goed voor jezelf zorgt. 

Tips om je mentale gezondheid te versterken

• Neem voldoende rust en slaap. Breng een structuur aan in je dag. Plan vaste tijden voor opstaan, eten en naar bed gaan. Heb je moeite met slapen? Beweeg iedere dag voldoende (minimaal een uur), zorg dat je voldoende daglicht krijgt en ga elke dag even naar buiten. Het is beter om het laatste uur voordat je naar bed gaat geen beeldscherm te gebruiken. Probeer andere ontspannende activiteiten te doen. Lees meer over een goede nachtrust. 
• Blijf bewegen: liefst dagelijks en liefst in het groen. Je lijf reguleert het stressniveau dan naar beneden. Wandelen op oneffen paden (zand, bos) is beter dan zware trainingen waar veel adrenaline bij vrijkomt.
• Eet gezond. Probeer het gebruik van alcohol, tabak en drugs te beperken. Let ook op medicijngebruik.
• Helpend denken: je kunt gaan piekeren of negatieve gedachten kunnen je denken overnemen. Nu het weer slechter wordt, de dagen donkerder worden en we de feestdagen niet op onze gebruikelijke manier kunnen vieren, kun je daar meer last van krijgen. Probeer voor jezelf positieve gedachten te herhalen die jouw helpen. Dat is een bewezen effectieve methode die werkt bij grip krijgen op stemmingsproblemen en angst. Plan één of twee momenten per dag waarop je iets positiefs opzoekt. Dat kan een kattenfilmpje zijn, maar ook een gesprek met een vriend(in). 
• Misschien zou je liever vanuit huis blijven werken, zodat de kans op besmetting zo klein mogelijk is? Dit is een hele invoelbare vraag. Een aantal tips:
  • Misschien heb je allerlei ideeën over ‘blended werken’, een mix van online hulpverlening en persoonlijk contact? Bespreek dit met je collega’s.
  • Zeg dat je het spannend vindt of bang bent. Praat erover met collega’s.
  • Maak onderscheid tussen jouw gedachten en de feiten. Uit cijfers die het RIVM bijhoudt over aantal besmettingen per beroepsgroep blijkt bijvoorbeeld dat leerkrachten, die veel in contact zijn met kinderen en jongeren, minder vaak besmet zijn met het coronavirus dan andere beroepsgroepen zoals bijvoorbeeld handhavers en horecapersoneel. Ook blijkt uit onderzoek dat het verspreidingsrisico van kind naar volwassene minimaal is. Het grootste verspreidingsrisico is tussen volwassenen. Dus als je in contact bent met ouders is het verstandig om goed af te wegen welk risico je loopt. Zie ook onze informatie over Afwegingen bij face-to-face contact. 
• Als je niet hoeft te werken, en dus vrij bent, neem dan bewust afstand van werk. Zet als het kan je werktelefoon uit. Maak afspraken met collega’s wanneer je wel en wanneer je niet bereikbaar bent. Wanneer 24 uur bereikbaarheid nodig is, verdeel dat dan ook onder collega’s.
• Zet jezelf op een nieuwsrantsoen. Er is veel berichtgeving via nieuwsapps en sociale media, ook over jouw werkveld. Soms spreken berichten elkaar tegen of zijn ze verontrustend. Maakt dat je onrustig? Kies één nieuwswebsite uit zodat je geïnformeerd blijft. Kijk bijvoorbeeld niet meer dan drie keer per dag en volg het nieuws van de branchevereniging van je beroepsgroep. Dit kan samen met deze website van het NJi en de informatie van je werkgever je kompas zijn. Wie de hoeveelheid negatieve berichten beperkt, ontwikkelt een positievere blik en kan zo anders naar het eigen leven kijken.
• Misschien voel je je machteloos of schuldig, omdat je niet iedereen kunt helpen, of moeilijke keuzes moet maken. Je kunt het gevoel hebben tekort te schieten. Uit onderzoek van onder andere het Trimbos Instituut blijkt dat je niet de enige professional bent die daardoor meer werkdruk ervaart. Wellicht geven bepaalde situaties ook een positief gevoel omdat je iets kunt betekenen. Dat geeft hoop en moed om door te gaan met je werk. Praat erover met anderen en probeer helpende gedachten te herhalen.
• Maak je je zorgen over het welzijn van kinderen, jongeren of gezinnen waar jij je voor inzet als jeugdprofessional? Lees meer over hoe je kunt handelen bij zorgen om veiligheid van kinderen.
• Omdat je extra druk bent met werk en misschien ook met je gezin of familie, is het belangrijk tijd vrij te maken voor jezelf. Doe iets waar je energie van krijgt, zoals sporten, lekker koken of naar een film kijken. Let erop dat de dingen die jij leuk vindt om te doen en die zorgen voor ontspanning er nu bij inschieten. 
• Door de aangescherpte maatregelen en de lockdown kunnen veel leuke plannen niet doorgaan. Misschien wel nu je er net aan toe was om samen erop uit te gaan, zeker als je vakantie hebt. Je mag twee personen bezoek ontvangen, zij het op anderhalve meter. Op 24, 25 en 26 december mag je drie personen ontvangen. Je kan ook met iemand uit een ander huishouden buiten een wandeling maken op een plek waar het niet druk is. Doe dat gerust! Probeer alternatieven te bedenken. Het Nederlands Jeugdinstituut heeftverschillende binnenactiviteitenen buitenactiviteiten op een rijtje gezet.  
• Omdat we niet weten hoe lang de situatie met corona gaat duren kan dit uitzichtloos voelen en mentaal uitputtend werken. Wat kan helpen is voor jezelf korte termijn doelen stellen, hoe concreter hoe beter. Bijvoorbeeld een mooie wandeling maken of een klus in huis afronden. Een mentale tijdreis kan ook helpen: snel in je hoofd vooruit naar een toekomst waarin je je geliefden of jezelf vertelt hoe je de pandemie bent doorgekomen.
• De Rijksoverheid is een campagne over mentale gezondheid tijdens de coronacrisis gestart. De belangrijkste boodschap is dat praten over jouw somberheid of zorgen helpt, bijvoorbeeld met je familie, je partner of je vrienden. Als je hulp nodig hebt, neem dan contact op met jouw huisarts. Op de website van de Rijksoverheid vind je diverse tips.
• De samenwerkende ggz-instellingen in Nederland hebben een campagne voor zorgprofessionals ontwikkeld met de passende titel ‘vergeet jezelf niet – als je voor een ander zorgt‘. Hier vind je nog meer tips voor mentale gezondheid.
• Wil je graag even je hart luchten? Dat kun je via e-mail een afspraak maken met een luisterprofessional van Compassion for Care.
• Heb je behoefte aan extra ondersteuning? CNV Zorg & Welzijn en de veertien regionale werkgeversorganisaties verenigd in RegioPlus zijn begonnen met extra coaching voor medewerkers in zorg en welzijn die in het werk geconfronteerd worden met corona. Alle medewerkers in de zorg kunnen zich hiervoor aanmelden bij Sterkinjewerk.nl. Wil je hulp bij het verwerken van ingrijpende gebeurtenissen of trauma, dan kun je daarvoor contact opnemen met ARQ IVP.

Leidinggevenden

Wees je ervan bewust dat ook een leidinggevende goed voor zichzelf moet zorgen. De tips voor lichamelijke en mentale gezondheid gelden dus ook voor leidinggevenden. Neem jezelf en de signalen die je lichaam geeft serieus. Dat is een voorwaarde om langdurig inzetbaar te blijven en tot steun te zijn en blijven als leidinggevende. Geef als leider het juiste voorbeeld. Als jij laat zien dat zelfzorg ook onder hectische omstandigheden erbij hoort, dan weten jouw medewerkers dat het kan en mag en handelen ze er zelf ook eerder naar. Zo heeft zorgpersoneel vaak de neiging zichzelf te ‘vergeten’ of ‘niet belangrijk genoeg’ te vinden wanneer ze aan het werk zijn. Zeker in deze situatie met kinderen, jongeren en ouders die weer extra onder druk komen te staan nu de scholen weer sluiten.

Uit onderzoek blijkt dat de werkdruk van professionals is gestegen tijdens de coronacrisis. Professionals ervaren meer werkdruk vanwege de extra inspanning die het kostte om in contact te blijven met kinderen, jongeren en ouders, het naleven van de maatregelen en protocollen, de veranderde beschikbaarheid van collega’s (46,4 procent) en omdat ze zich zorgen maken over kinderen, jongeren en ouders.

Informatie geven

Zorg voor adequate en heldere informatie. Geef ook aan wanneer iets niet bekend is of niet mogelijk is. Informatie voorkomt geruchtenstromen en onnodige onzekerheid en angst. Deel vervelende boodschappen direct, dat geeft duidelijkheid. Let er ook op dat je medewerkers niet overspoelt met informatie. Zoek uit wat hen helpt.

Luisteren

Uit onderzoek na de eerste piek van coronabesmettingen bleek dat bijna een kwart van de professionals zich psychisch ongezond voelde. Meer dan de helft van de professionals gaf aan behoefte te hebben aan hulp of ondersteuning, vooral bij het omgaan met de balans tussen privé en werk en het omgaan met communicatie technologie.

Geef ruimte om zorgen te uiten en vragen te stellen. Voor sommige medewerkers valt veel werk weg, anderen krijgen te maken met een sterke toename aan werkdruk, mede door de combinatie met hun gezin wanneer de kinderen niet meer naar school gaan. Vraag hoe het met ze gaat, laat ze uitspreken wat ze nodig hebben. Geef ruimte voor emoties van collega’s. Ga er niet uit jezelf naar op zoek en vraag niet teveel door, maar zorg ervoor dat je emoties die spontaan geuit worden niet worden genegeerd. Een luisterend oor is vaak voldoende en zelfs het belangrijkst.  Sommige professionals zullen meer ondersteuning nodig, zorg dat ze deze krijgen. Professionals kunnen zich bijvoorbeeld aanmelden bij Sterkinjewerk.nl voor coaching.

Werken tijdens de coronacrisis

Het coronavirus zal voorlopig nog ons leven en werk beïnvloeden. We zoeken allemaal naar manieren hoe we deze onzekere situatie het beste vol kunnen houden. De ene medewerker zal hier anders mee omgaan dan de andere. Dit heeft met veerkracht te maken. Het is belangrijk om nu geduld te hebben met medewerkers die wellicht meer tijd nodig om zich veilig genoeg te voelen om te werken. Voor jouw medewerker kun je een luisterend oor zijn. Geef hem of haar de ruimte om te praten over onzekerheid of angsten.

Nu de scholen weer sluiten, zijn er ook medewerkers die extra belast worden omdat zij zich zorgen maken over kinderen thuis. Lukt het de middelbare scholier thuis om op tijd achter zijn laptop te zitten? Lukt het de groep 8 leerling om zich thuis alleen voor te bereiden op haar schoolkeuze toetsen? Inventariseer samen met jouw medewerker wat de mogelijkheden zijn om aan het werk te blijven en in balans te blijven met de thuissituatie. Misschien kunnen aangepaste werktijden helpen?      

Voor sommige medewerkers is het voor hun mentale gezondheid beter om wel naar kantoor te komen. Bijvoorbeeld bij spanningen thuis of wanneer ze eenzaam zijn. Onderzoek samen wat haalbaar en mogelijk is.

Geef medewerkers de juiste middelen om daar waar mogelijk thuis te werken. Regel bijvoorbeeld computers of laptops.

Wissel medewerkers eventueel van functie of dienst indien nodig, bijvoorbeeld wanneer je merkt dat de spanning oploopt. Geef indien mogelijk andere of eenvoudigere taken. Zo houd je de mensen betrokken.

In de vakantieperiode staan jij en je medewerkers voor nieuwe uitdagingen. Belangrijk is dat de medewerkers die vrij zijn zoveel mogelijk tot rust kunnen komen. De collega’s die werken, moeten ondanks de beperkte bezetting voldoende steun ervaren. Maak duidelijke afspraken over bereikbaarheid of geen bereikbaarheid van zowel leidinggevenden als medewerkers. Maak ook afspraken over wat wel en niet gedeeld wordt in groepsapps waar medewerkers met prive-telefoons deel van uitmaken (over bijvoorbeeld zieke collega’s, uitgevallen diensten en incidenten). 

Samenwerken tijdens de coronacrisis

Werken in een complexe context geeft een grotere kans op (tijdelijk) vastlopen. Bijvoorbeeld het vastlopen in de hulp aan kinderen en gezinnen, of het vastlopen op persoonlijk en teamniveau in het werk; even de balans kwijt zijn. Je kunt het vastlopen wél gebruiken, door er (samen) op te reflecteren en tot nieuwe inzichten en nieuwe wegen te komen. Meer informatie hierover vind je op de pagina Samen leren tijdens de coronacrisis.

Collega’s met klachten of na risico-omstandigheden

Iedereen met verkoudheidsklachten blijft thuis en dient zich te laten testen. Op de pagina over het testbeleid staat meer informatie over wanneer je collega verwacht wordt thuis te blijven. Wees helder over de richtlijnen en blijf hierover in gesprek met collega’s en teams zodat iedereen zich veilig blijft voelen.

Als het coronavirus collega’s persoonlijk raakt kan dit grote impact hebben. Ze kunnen zelf ziek worden of een familielid, vriend of bekende hebben die ziek is. Specifiek voor mensen in thuisisolatie of quarantaine heeft ARQ Kenniscentrum Impact van Rampen en Crises een folder ontwikkeld. Geef collega’s de erkenning, waardering, aanmoediging, vertrouwen en de steun die ze verdienen. Betrokkenheid van en gezien worden door leidinggevenden en collega’s is essentieel. Laat zien dat je achter hen staat. Investeren in veerkracht komt ten goede aan je collega’s en de organisatie.

Gezonde teams

Tips om je team gezond te houden

• Goede zorg verlenen is teamwerk. Je hebt je collega’s nu nog harder nodig dan anders. De coronacrisis blijkt geen sprint, maar een marathon. Dat valt tegen, maar ook aan een marathon komt een einde. Dat jullie die marathon samen lopen, kan steunend zijn voor jou en jouw collega’s. Ook tijdens een marathon moeten collega’s rusten, verdeel dus de last tijdens de vakantieperiode. Collega’s die vrij zijn moeten het werk echt los kunnen laten. Collega’s die werken moeten voldoende steun ervaren. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, het belangrijkste is om erover te praten met elkaar. 
• Verspil geen kostbare tijd aan mopperen. Je kunt elkaar tips geven, combineer dat zoveel mogelijk met fijne boodschappen. Zo ben je zorgzaam voor elkaar. Tegelijkertijd geef je het goede voorbeeld aan kinderen, jongeren en gezinnen.
• Probeer verbindend te zijn. Wanneer mensen regels anders begrijpen en handhaven, helpt beschuldigen niet. Praat met elkaar. Zoek samen naar jullie kompas: Waar varen jullie op? En zoek een balans: Wat vinden we verstandig en wat is proportioneel?
• Wat als collega’s bang zijn en hun werk niet goed kunnen oppakken? Of collega’s het lastig vinden om aan het werk te gaan nu de scholen gesloten zijn? De ene collega zal hier anders mee omgaan dan de andere. Het is belangrijk om nu geduld en begrip te hebben met collega’s die wellicht meer tijd nodig hebben om te kunnen werken in de nieuwe situatie. Voor jouw collega kun je een luisterend oor zijn. Geef collega’s de ruimte om te praten over onzekerheid, angsten of zorgen.
• Collega’s met milde klachten moeten thuis werken. Benadruk dat zij zich zo snel mogelijk laten testen op corona. Wanneer zij in risico-omstandigheden zijn geweest, bijvoorbeeld tijdens een vakantie, moeten zij hun verantwoordelijkheid nemen en thuis werken, ook als zij geen klachten hebben. Blijf hierover in gesprek met collega’s zodat iedereen zich veilig blijft voelen. Een tip van Pinq in deze podcastserie: ‘Raak niet in paniek maar blijf rustig en kijk samen naar wat er nodig is op alle niveaus van een organisatie. Je kunt niet voor 100 procent uitsluiten dat iemand besmet raakt, maar je kunt je wel voorbereiden op wat je in zo’n geval moet doen.’
• Probeer zo veel mogelijk de rust te bewaren, onheilsboodschappen helpen niet. Spreek collega’s daarop aan.
• Maak je je zorgen over het leefklimaat op je groep of de samenwerking met collega’s? Bespreek dat in je team. Het is echt niet zo vreemd als zaken niet lopen zoals je zou willen, er wordt veel van jullie gevraagd. Lees ook de tips voor professionals in de residentiële jeugdhulp.
• Betrek gedragswetenschappers en leidinggevenden bij je zorgen.
• Je kunt ook contact zoeken met andere professionals en een beroep doen op hun expertise. Vraag of ze met je willen meedenken. Werken in een complexe context geeft een grotere kans op (tijdelijk) vastlopen. Bijvoorbeeld het vastlopen in de hulp aan kinderen en gezinnen, of het vastlopen op persoonlijk en teamniveau in het werk; even de balans kwijt zijn. Je kunt het vastlopen wél gebruiken, door er (samen) op te reflecteren en tot nieuwe inzichten en nieuwe wegen te komen. Meer informatie hierover vind je op de pagina ‘Samen leren tijdens de coronacrisis’.
• Ten slotte, maak ook plezier met elkaar! Lach om grappen, om videobelsessies die rommelig verlopen en praat met elkaar over wat jullie als team gaan doen als dit voorbij is.

Suggesties of voorbeelden?

Ben jij jeugdprofessional of leidinggevende van jeugdprofessionals? Mail ons als je nog meer suggesties en goede voorbeelden hebt. Door kennis en informatie te delen, leren we samen wat werkt in deze uitzonderlijke situatie.

https://www.nji.nl/nl/coronavirus/Professionals/Voor-alle-professionals/Hoe-houd-je-jezelf-gezond-als-professional

Afbeelding van Elena Borisova via Pixabay