Hoe werken vooruitstrevende gemeenten aan vrijwilligerswerkbeleid?

Delen op Social Media

Leestijd: 4 min.

In veel gemeenten is er geen apart vrijwilligersbeleid. Het faciliteren en ondersteunen van vrijwilligers is onderdeel van een breder beleidsplan. Vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), moet een gemeentebestuur regelmatig een plan op te stellen met beleidsvoornemens om vrijwilligers te ondersteunen. Een actuele visie, ambitie en strategie is echter vaak afwezig of verouderd.

Voor het ondersteunen van vrijwilligers en hun diversiteit aan organisaties en initiatieven blijkt dit geen ideale situatie. Movisie organiseerde een tiental leerkringen over het integraal en toekomstbestendig opstellen van vrijwilligerswerkbeleid. Hoe pak je dit aan? In duo’s (bestaande uit een gemeenteambtenaar en vrijwilligersondersteuner) is gezocht naar een antwoord op de vraag:

Hoe kan een gemeente het vrijwilligerswerk toekomstbestendig en integraal faciliteren, ondersteunen, stimuleren en organiseren? 

Wat betekent integraal en toekomstgericht?

Integraal beleid is te realiseren op twee vlakken. Enerzijds gaat het over de samenwerking met meerdere beleidsterreinen binnen de gemeente: bijvoorbeeld inzet bewoners, binnen het sociaal domein, de sport, leefbaarheid, natuur, cultuur etc. participatiewet, inburgering, MVO, bedrijfsleven, vrijwilligerswerkbeleid, welzijn, zorg en veiligheid. Daarnaast wordt met integraal bedoeld dat het beleid met vrijwilligersorganisaties uit het werkveld is opgesteld.

Onder toekomstbestendig beleid, verstaan we ambities die gericht zijn op de langere termijn. Ook doelen we op de bijdrage die vrijwillige inzet kan leveren bij de aanpak van grotere maatschappelijke vraagstukken.

Senja Alders, werkzaam als coördinator sociaal domein bij gemeente Zeist, nam deel aan de leerkring. Alders benadrukt de urgentie van een toekomstbestendige samenwerking met vrijwilligersorganisaties. ‘Het is fijn om ervaringen uit te wisselen met andere gemeenten en meer te horen over hun aanbod en aanpak.’ ‘Met verschillende vrijwilligersorganisaties zeten we het perspectief van de inwoner centraal, in tegenstelling tot het werken vanuit concurrentie’. 

Vrijwilligerswerkbeleid?

In Utrecht willen we iedereen de kans geven om een steentje bij te dragen, op welke manier dan ook, benadrukt beleidsadviseur Femke Scholten. ‘Het belangrijkste is dat iedereen mee kan doen. Dat is de essentie van alles wat we als gemeente doen’. Binnen het Utrechtse vrijwilligersbeleid betekent dat bijvoorbeeld dat extra begeleiding word gesubsidieerd voor Utrechters die zich willen inzetten als vrijwilliger en daarbij wat hulp kunnen gebruiken. Denk bijvoorbeeld aan vrijwilligers met dementie, nieuwkomers of mensen met een lichamelijke of psychische beperking. 

Het verschilt per gemeente hoe er wordt samengewerkt met het veld. Bij de subsidieregelingen voor de vrijwilligerscentrale in Utrecht zijn vrijwilligers en hun organisaties actief bevraagd op wat zij nodig hebben en waar hun behoefte ligt. Scholten: ‘Het actief bevragen is nodig, omdat er maar weinig organisaties of bewoners zelf naar de gemeente stappen om mee te denken. En juist dat andere perspectief is nodig. Het is tof als het lukt om die mensen aan tafel te krijgen. 

Binnen beide gemeentes zijn verschillende domeinen betrokken bij de organisatie van vrijwilligerswerk. Een belangrijke partner is de vrijwilligerscentrale. In Zeist is adviseur Melle van Maanen verantwoordelijk voor het vrijwilligerswerk. De vrijwilligerscentrale werkt domein overstijgend. Daarnaast zijn er vanuit verschillende domeinen, zoals cultuur en sport, ook adviseurs betrokken.’

Stand van zaken leerkringen

De leerkringen zijn inmiddels afgerond. In Overijssel en Rijnmond zijn drie bijeenkomsten geweest, in regio Limburg en Utrecht twee. Naast de regionale leerkringen zijn er 3 landelijke leerkringen georganiseerd met gemeenteambtenaren die zowel verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van beleid als de uitvoering. Doel van de leerkringen is met gemeenteambtenaren en professionele vrijwilligersondersteuners in gesprek te gaan, hen te informeren en inspireren voor een visie op de lokale vrijwiligersondersteuning en het opstellen vrijwilligerswerkbeleid. Bij voorkeur samen met het veld. Alleen dan kom je tot een integraal en toekomst bestendig vrijwilligerswerk beleid.

In Utrecht wordt er in de domeinen groen, veiligheid, armoede en schulden, zorg, informele zorg, cultuur, sport en evenementen samengewerkt met vrijwilligersorganisaties. Scholten: ‘Ook de gemeente Utrecht werkt met een vrijwilligerscentrale, die gevraagd en ongevraagd advies geeft. De gemeente benaderd hen ook zelf met vragen. ‘ Bijvoorbeeld tijdens de avondklokrellen is vanuit domein veiligheid gevraagd hoe de gemeente vrijwilligers en buurtbewoners konden bedanken voor hun inzet. Daar geeft de centrale dan advies over.’ Nog een mooi voorbeeld is de website www.utrechtbedankt.nl een samenwerking tussen de gemeente en de Vrijwilligerscentrale waar Utrechtse vrijwilligers een cadeautje kunnen uitzoeken als dank en waardering van hun inzet voor de stad.

Hoewel gemeenten verschillen in hun aanpak, blijkt samenwerking met het veld belangrijk. In de leerkringen lag daarom de focus op deze samenwerking. Daarnaast is een open en waarderende houding binnen de gemeente helpend. Scholten: ‘Het is goed om te blijven bedenken dat vrijwilligerswerk geen instrument is, maar dat het een waarde op zich heeft. Iemand wil zich inzetten voor de stad en dat is al goed genoeg. Het hoeft niet altijd met tools berekend te worden wat we hier aan financiële winst uit halen.’

Samenwerking

Op dit moment vindt samenwerking plaats op drie niveaus:

  • Binnen de gemeente: vrijwilligerswerkbeleid is vaak minder in beeld. Andere beleidsterreinen zijn prominenter, hebben meer financiering, zijn politiek uitdagender.
  • In de gemeenschap: Goede contacten met het werkveld en veel kennis bij verantwoordelijke ambtenaren.
  • Cruciale rol steunpunt: Steunpunten vrijwilligerswerk hoog gewaardeerd, rol als meedenker, verbinder, uitvoerder, innovator, expertisecentrum

Afhankelijk van de rol die de gemeente in neemt in de samenwerking met de vrijwilligersondersteuners, zijn er globaal drie routes naar meer integraal, toekomstgericht vrijwilligerswerk:

  1. Van visie naar beleid naar uitvoering: brede insteek op waarde en rol vrijwillige inzet, vertaald naar integraal beleid en randvoorwaarden voor de uitvoering. Beleidsmedewerker als regisseur.
  2. Van binnen naar buiten: op basis van actueel vrijwilligerswerkbeleid verbinding zoeken met andere beleidsterreinen, en vervolgens breed naar buiten uitdragen.  Hierbij kan de  input van het werkveld juist hefboom zijn om intern schotten neer te halen. Beleidsmedewerker als netwerker.
  3. Samen werken aan maatschappelijke doelen: met werkveld bepalen welke maatschappelijke opgaves centraal staan, welke impact bereikt dient te worden en welke rol vrijwillige inzet daarin speelt. Op basis daarvan afspraken maken ten behoeven van de uitvoering. Beleidsmedewerker als procesbegeleider.

https://www.movisie.nl/artikel/hoe-werken-vooruitstrevende-gemeenten-aan-vrijwilligerswerkbeleid

Afbeelding van Gerd Altmann via Pixabay

Ontdek meer

Volledig overzicht bekijken?