Zaterdag verschijnt een pamflet waarin Veilig Thuis en Sterk Huis, een organisatie voor gezinshulpverlening, oproepen om alles op alles te zetten om het aantal vrouwendodingen omlaag te brengen. ‘Herken de signalen en handel daar ook naar.’
Gerrianne Rozema zag het vaak genoeg in de praktijk: vrouwen met striemen in hun nek. Na zo’n poging tot verwurging zouden hulpverleners sneller in actie moeten komen, zegt de strategisch expert huiselijk geweld en kindermishandeling van Sterk Huis, een organisatie voor gezinshulpverlening in Midden- en West-Brabant. “Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat dit een belangrijke indicatie is dat er later fataal geweld gebruikt kan worden”, zegt Rozema.
Meer oog voor ‘rode vlaggen’ zoals poging tot verwurging is een van de aanbevelingen in het pamflet over vrouwendoding, dat zaterdag wordt gepubliceerd door Sterk Huis en Veilig Thuis, de organisatie voor huiselijk geweld. Rozema schreef het pamflet samen met Lian Smits, bestuurder van Sterk Huis, en Debbie Maas, voorzitter van het Landelijk Netwerk Veilig Thuis. Hun doel: het aantal gevallen van vrouwendodingen nu eindelijk eens omlaag krijgen. Van de 211 vrouwen die in Nederland werden omgebracht tussen 2016 en 2020 werden zes op tien gedood door een partner of ex-partner, blijkt uit cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek vorige week publiceerde. Tel je daar de vrouwen bij op die werden omgebracht door een ouder of ander familielid en je ziet dat bijna 80 procent van de vrouwelijke slachtoffers in huiselijke kring wordt gedood.
Hoewel het aantal schommelt per jaar, is deze vorm van fataal geweld tegen vrouwen een constante factor in de moordcijfers. Wat zegt dat?
Debbie Maas: “Het lijkt soms wel dat we voor lief nemen dat zoveel vrouwen het leven laten. Ik wil niet zeggen dat je alles kunt voorkomen, soms zie je het echt niet aankomen, maar er kunnen in de praktijk zeker dingen beter.”
Gerrianne Rozema: “Het hoge aantal gevallen van femicide is ernstig. We moeten alles op alles zetten om dat aantal te verlagen”
U spreekt over femicide, oftewel vrouwen die worden omgebracht omdat ze vrouw zijn. Maar hoe weet je dat het vrouw-zijn een rol speelt?
Maas: “Het is een ingewikkelde term, maar ik vind niet dat we het om die reden uit de weg moeten gaan. Wat mij opvalt is dat als je het over femicide of vrouwendoding hebt, je al snel de reactie krijgt: als een man wordt gedood, is dat net zo erg. Natuurlijk is iedere dode er een te veel, maar dat neemt niet weg dat excessief geweld in een privérelatie vooral vrouwen overkomt.
“We onderschatten in Nederland hoe de machocultuur er hier uitziet. Kijk naar vrouwen die op straat lastig worden gevallen, naar het aantal vrouwen dat financieel afhankelijk is van hun man. Rolpatronen, ideeën over wat er van je wordt verwacht als vrouw of dochter en machtsverhoudingen spelen hier wel degelijk een rol.”
Rozema: “We doen ook een oproep om gendersensitiviteit te omarmen. Genderneutraal is in Nederland de norm, maar juist bij dit soort geweld moet je erkennen dat mannen en vrouwen verschillend reageren in situaties.”
Wat moet er voortaan gebeuren als hulpverleners zien dat er een poging tot verwurging is gedaan?
Rozema: “Handelen, direct. Als het nodig is om de vrouw te beschermen, dan moeten we haar opvangen. Als dat veilig kan, blijft ze thuis en zou een huisverbod voor de pleger ingezet kunnen worden.”
Willen de betrokken vrouwen dat?
Rozema: “Een vrouw die niet vertrok vertelde mij eens: ik heb hem liever voor me dan achter me. Het klopt dat vrouwen die vertrekken soms juist meer risico lopen. We moeten ze daarom bescherming bieden, dat kunnen we ook.”
Maas: “De beslissing om te vertrekken is altijd aan de vrouw zelf. Je kunt met haar de opties bespreken. En als je weet wat de indicatoren zijn voor fataal geweld, kun je haar ook uitleggen waarom het zo acuut is.”
Wat zijn naast poging tot verwurging andere signalen voor fataal geweld?
Rozema: “Denk aan een man die dreigt met suïcide als een vrouw hem wil verlaten, stalking, of mannen die geweld gebruiken tijdens de zwangerschap. En dan bedoel ik niet een klap in het gezicht, maar echt gericht tegen de buik. Meer dan nu zouden we in de hulpverlening die rode vlaggen moeten herkennen en erop handelen. Daar is veel meer onderzoek voor nodig. Ik ken geen Nederlands onderzoek naar de risicofactoren van femicide. Alles wat ik hierover heb gelezen komt uit het buitenland.”
Maas: “We willen de expertise samenbrengen bij één landelijk centrum, vergelijkbaar met – en het liefst samen met – het Centrum Seksueel Geweld. Daar kun je terecht voor hulpverlening, veiligheid, forensische expertise en onderzoek.”
Is Veilig Thuis niet al zo’n centrum?
Maas: “Bij Veilig Thuis hebben we bijvoorbeeld niet de forensische expertise of de politie in huis. Je zou willen dat iemand direct foto’s kan maken van verwondingen, die later kunnen dienen als bewijs. En zo’n nieuw landelijk centrum, vergelijkbaar wat er regionaal al gebeurt in Rotterdam-Rijnmond, kan een belangrijke rol spelen in casusoverstijgend, landelijk onderzoek door het benutten van kennis en data binnen het centrum.
“Nu wordt in Nederland een poging tot verwurging nog nergens specifiek geregistreerd. Het wordt wel omschreven in de dossiers, maar je kunt het niet aanvinken, waardoor data-analyse lastig is. Wil je goed onderzoek kunnen doen, dan moeten wij en ook andere organisaties anders gaan registreren.”
Voelt u zich onveilig thuis? Neem contact op met Veilig Thuis: 0800-2000.
Tekst door: Kristel van Teeffelen
