Plotseling moesten we allemaal online gaan werken, ook de professionals in zorg- en welzijnssector met hun cliënten. De urgentie van de corona-crisis heeft een supersnel leerproces op gang gebracht. Professionals komen – samen met hun cliënten – alles tegen: het plezier om elkaar te zien, naast het verdriet dat het zó moet. Het slagen van de verbinding, naast het geklungel als dat niet lukt. Het moment dat je een echt goed zorginhoudelijk gesprek voert, naast de keren dat het bij een praatje blijft. De één omarmt het digitaal werken, de ander accepteert dat het nu eenmaal niet anders kan. En ook wie de meerwaarde van online werken ziet, weet dat blended (nog) beter is: de juiste combinatie van diverse vormen van zorg en ondersteuning.
Marcha Hartman-van der Laan, Myriam Limper, Christa Nieuwboer, Hans Versteegh en Wouter Wolters
Sinds maart 2020 is het druk met webinars en cursussen over zorg op afstand en online hulpverlening. Nu we de techniek een beetje op orde hebben begint duidelijk te worden: het gereedschap is zo goed als de vakman die het hanteert. Kwalitatief goede zorg op afstand vergt meer dan het kunnen gebruiken van de techniek; hulp en ondersteuning veranderen er wezenlijk door. Als we geen aandacht besteden aan vakmanschap blijft het goede gereedschap op de plank liggen.
Het is belangrijk om realistisch in te schatten wat vakmanschap in dit verband inhoudt. Belangrijk voor de verwachtingen van de professional én voor de investering die de organisatie moet doen om digitalisering verantwoord en duurzaam in te gaan zetten. We moeten ons realiseren dat wat we nu in alle haast in elkaar hebben getimmerd, een provisorisch bouwwerk is. Het heeft in de meeste gevallen geen fundament of bouwplan, is niet verankerd in het zorgproces en heeft geen structurele financiering of scholing. We weten waarom we het nú doen, maar er is nog geen visie voor de langere termijn.
Wij, de auteurs, zijn digitale vernieuwers van het eerste uur en al jarenlang betrokken bij innovatieprocessen in zorg en welzijn. We horen de ongerustheid van organisaties die al veel langer zorg op afstand bieden. Net als wij hebben zij de ervaring dat het vakmanschap zich nog altijd verdiept, zelfs na tien of vijftien jaar ontwikkeling. Een goede basis van vakmanschap is essentieel om ‘online’ duurzaam en volwaardig onderdeel te maken van de hulpverlening. Hoe ziet dat ontwikkelend vakmanschap eruit, zodat we weten waar we naar toe moeten werken?
De afgelopen weken viel ons op dat er zeker leerbehoefte is. Er zijn mensen die lekker aan het bouwen zijn en tot mooie creaties komen, maar ook die het frustrerend vinden en zich een digitale blauwe duim hebben geslagen. Sommigen beginnen onder die druk al signalen te geven dat het digitale werken toch wel erg veel beperkingen kent. En daar zit ‘m nu juist de crux. Want de kwaliteit van het digitale contact is van zó veel factoren afhankelijk, dat we nu nog niet het hele construct mogen afkeuren op basis van het wankele bouwwerkje dat we de afgelopen drie maanden in elkaar hebben geknutseld. Digitale zorg is nog niet geïntegreerd in de processen. De software is in alle haast gekozen, maar is het de beste? Beeldbellen is maar één van de gereedschappen. Veel professionals merken nu dat ze nog niet zo bekwaam zijn in online gespreksvoering. De techniek of het communicatiemiddel is dan een makkelijke zondebok. Die ene keer dat je keihard met de hamer op de duim slaat roep je ook: róthamer! Maar vervolgens zul je merken dat je voor je project toch echt een hamer nodig hebt. En dat niet alleen. Ook met het eerste het beste hamertje uit de Hamertje-Tik-doos zullen we de spijker niet op de kop slaan.
We kunnen nu doorpakken om samen iets bouwen dat niet náást het vorige staat, maar geheel nieuwe combinaties van zorg en hulp mogelijk maakt. Waar kiezen we sámen voor, met oog voor diversiteit en behoeften van de doelgroepen en de veelzijdigheid van het werk; met oog voor de nodige competenties bij het goed gebruik maken van beschikbare tools, en ook met oog voor de innovatie-mindset én de ontwerpvaardigheden die hiervoor nodig zijn! Digitaal vakmanschap begint ermee om te erkennen dat het niet gaat om het aanschaffen van een tool, maar het besef dat technologie het speelveld wezenlijk verandert. Mogelijk is het moment nu zelfs aangebroken dat het onethisch is om de beschikbare tools níet in te zetten.
Organisaties die dergelijke vernieuwingen al hebben doorgevoerd merken dat door blended werken de keuze bij de cliënt komt te liggen. Daarmee kunnen organisaties hun visie van ‘cliënt centraal’ dus echt waarmaken. De gereedschapskist van de zorg- en welzijnsprofessional moet rijk gevuld zijn. Niet elke klus vereist een hamer. De manager ziet dat de randvoorwaarden en logistiek van de organisatie veranderen. Mits de doelen van het werk sterk overeind blijven staan, kan het herontwerp ervan ook kosten- en arbeidsbesparend zijn.
Digitaal vakmanschap vraagt daarom op álle niveaus in de organisatie aandacht: van bestuurders, leidinggevenden én professionals in de uitvoering. Allen hebben hun eigen rol in het neerzetten van breed digitaal vakmanschap. Het is een complexe opgave voor het hele zorg- en welzijnsdomein. Wordt de toekomst van zorg en welzijn blended? Gaan we met behulp van technologie de best mogelijke dienstverlening bieden? Wij zetten ons daar al jaren op verschillende manieren voor in en kunnen tal van voorbeelden geven waaruit blijkt dat het kán! Het is wèl een proces van jaren. Actief leren vergroot bekwaamheid. Bekwaamheid geeft zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen leidt tot succeservaringen. Succeservaringen bieden kwaliteit. Wil je als organisatie nu echt duurzaam inzetten op kwaliteit, investeer dan in digitaal vakmanschap.
Oproep digitaal vakmanschap
Wil je met ons verder verkennen wat digitaal vakmanschap betekent, en hoe digitaal vakmanschap inhoud krijgt op de verschillende niveaus in de organisatie? Wat de impact ervan is voor de organisatie en voor de professional? We organiseren een online dialoogsessie om hierover in een open gesprek met elkaar van gedachten te wisselen, verdere invulling te geven aan het concept en concreet te maken wat er nodig is om digitaal vakmanschap de aandacht te geven die het nodig heeft. Toon je belangstelling via digitaalvakmanschap@gmail.com en je ontvangt over enkele weken een datumprikker.
Deze hartenkreet is een initiatief van de volgende digitale vernieuwers in zorg en welzijn:
Marcha Hartman-van der Laan (Auteur en docent Social Work aan de NHL Stenden Hogeschool)
Myriam Limper (Directeur van Zorgbewegers)
Christa Nieuwboer (Lector Jeugd, Gezin & Samenleving bij Avans Hogeschool)
Hans Versteegh (Auteur en o.a. adviseur bij Beweging 3.0 en wijkteammanager in Almere)
Wouter Wolters (Adviseur digitale zorginnovatie bij Buro Wisselstroom)
