Het sociaal domein moet topprioriteit zijn van het volgende kabinet. De signalen daarvoor klinken steeds luider door. Daarvoor hebben gemeenten wel financiële ruimte nodig. En daar wringt het: Stadskanaal was een aantal jaar geleden nog de gezondste gemeente van Nederland, maar kan dit jaar geen sluitende begroting aanleveren. En ze zijn de enige niet; het gaat over 120 gemeenten in diezelfde situatie. Dat vinden wij zeer verontrustend. Want de ondersteuning door gemeenten aan mensen met een beperking of chronische ziekte schiet nu al ernstig tekort, zoals het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) onlangs concludeerde in het rapport ‘5 jaar sociaal domein’. Nog meer voorzieningen sluiten om de gemeentelijke begroting op orde te krijgen, is dan ook volstrekt onverantwoord.
Nederland kent twee miljoen mensen met een beperking of een chronische ziekte. Het grootste deel hiervan is aangewezen op de gemeente via de Wmo, Jeugdwet of Participatiewet. De beperkingen waarmee deze kinderen, jongeren en volwassen te maken hebben, hebben ze veelal vanaf hun geboorte. Ze moeten dus een leven lang kunnen vertrouwen op ondersteuning.
Sinds de decentralisaties in 2015 loopt dat mis. De afgelopen vier jaar hebben wij en andere maatschappelijke organisaties met grote regelmaat aan de bel getrokken. Met zwartboeken, met onderzoek, honderden Kamervragen en verhalen in de media die lieten zien hoe mensen in de verdrukking komen als de gemeenten de nodige steun of zorg niet kan of niet wil leveren aan de mensen die het nodig hebben.
En zoals de gemeenten het opgeven een sluitende begroting aan te leveren, zo laten lokale belangenorganisaties weten dat de moedeloosheid bij de mensen is toegeslagen. Men is het moe om de toegang tot zorg te moeten bevechten. Murw geslagen legt men zich neer bij weer een uur minder zorg. En de mensen die nog wel hun problemen neerleggen bij de lokale meldpunten, geven aan hier niet mee naar buiten te willen. De afhankelijkheid van de gemeente is te groot. Het geloof in verbetering verdwenen.
Wat houdt dat dan in, een socialer en sterker sociaal domein? Wij stellen, samen met een groot aantal andere maatschappelijke organisaties, dat het volgende kabinet gemeenten van voldoende financiële middelen moet voorzien om de nodige ondersteuning te organiseren. Van het geruzie over geld tussen rijk en gemeenten zijn kwetsbare inwoners al jaren het kind van de rekening.
Daarnaast moet het nieuwe kabinet heldere regels stellen over de uitvoering van het sociaal domein. De interpretatievrijheid die gemeenten nu nemen bij de uitvoering van hun taken, moet worden ingeperkt. Het is de plicht van gemeenten om mensen met een beperking passende ondersteuning te bieden, zodat ze gelijkwaardig kunnen meedoen.
Het helpt enorm als gemeenten mensen met een beperking vanaf het begin betrekken bij de ontwikkeling van beleid. Dat draagt bij aan een inclusieve samenleving en het scheelt een hoop ‘reparatiekosten’. We willen daarom dat het nieuwe kabinet gemeenten weer verplicht tot het bekostigen van een platform waarmee mensen met een beperking actief kunnen meedenken met beleidsontwikkeling die over hen gaat.
Toen de decentralisaties ruim vijf jaar geleden werden ingezet, gebeurde dat met een schitterend ideaal voor ogen. De burger met een beperking en de gemeente zouden in samenspraak komen tot passende ‘ondersteuning en zorg dichtbij’. Door bezuinigingen kwam daar weinig van terecht. Het nieuwe kabinet heeft nu de kans – om samen met de gemeenten – dit ideaal alsnog te verwezenlijken. Grijp die kans!
Illya Soffer, directeur Ieder(in), organisatie voor mensen met een beperking en chronische ziekte
18 mrt 2021
