Veel mensen zijn onvoldoende bekend met het werk van onafhankelijke cliëntondersteuners en mentoren. In de praktijk lijken deze professionals zelf ook niet altijd op de hoogte te zijn wat ze voor elkaar kunnen betekenen. Om hier meer duidelijkheid in te scheppen organiseerden Mentorschap Nederland, MEE NL en Movisie een digitaal rondetafelgesprek met mentoren en onafhankelijke cliëntondersteuners. Het rondetafelgesprek geeft antwoord op de vragen: waarom is samenwerken van meerwaarde en hoe brengen we dit tot stand?
Tijdens een rondetafelgesprek vertellen twee onafhankelijke cliëntondersteuners, Maarten van den Broek en Simone van Kampen (MEE De Meent Groep), en twee mentoren, Sandra Smout en Ellen Knip (Stichting Mentorschap Midden en Noordoost Brabant), over hun ervaringen. Verschillende onderwerpen komen aan bod: overeenkomsten en verschillen, de meerwaarde van samenwerken, wat samenwerken in de weg kan staan en hoe deze samenwerking vorm te geven.
Cliëntondersteuning en mentorschap: wat is het?
Onafhankelijke cliëntondersteuning (OCO) is een gratis gemeentelijke voorziening die bestemd is voor iedereen die vragen heeft over levensdomeinen als zelfstandig leven, zorg en ondersteuning, participatie, wonen, onderwijs en werk en inkomen. OCO valt onder de wetmaatschappelijke ondersteuning (Wmo). Een onafhankelijke cliëntondersteuner denkt mee in het belang van de inwoner. Cliëntondersteuning is voor gemeenten en samenwerkingspartners een middel om het ingewikkelde stelsel van zorg en welzijn nog verder te verbeteren en te vereenvoudigen: om het persoonsgerichter, betrouwbaarder en toegankelijker in te richten (Movisie, 2020). ‘Onafhankelijke cliëntondersteuners helpen bij het formuleren van de hulpvraag, adviseren de inwoner over mogelijkheden, ondersteunen tijdens gesprekken en stimuleren de participatie en zelfredzaamheid van inwoners. Wij hebben een soort TomTom functie’, aldus Maarten van den Broek. Zijn collega, Simone van Kampen, vult aan: ‘Over het algemeen hebben (formeel) onafhankelijk cliëntondersteuners domeinoverstijgende kennis en hebben zij ook een signalerende functie. Het is altijd vrijwillig, de cliënt moet zelf een hulpvraag hebben, anders kunnen wij niks. We zijn onafhankelijk omdat wij naast de inwoner staan.’
Mentorschap is een vorm van (wettelijke) vertegenwoordiging, die sinds 1995 is vastgelegd in de wet. De mentor ondersteunt een cliënt die zelf als gevolg van een geestelijke of lichamelijke toestand niet goed in staat is zijn niet-financiële belangen te behartigen. Een mentor beslist in overleg met de betrokkene over zijn persoonlijke verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Naast een mentor kan ook een gemachtigde of een naast familielid een cliënt ondersteunen (QuickScan Mentorschap Nederland, 2019.). ‘Een mentor is wettelijk bevoegd om bepaalde, niet-financiële, beslissingen te nemen, de cliënt is het hier niet altijd mee eens, maar het is dan voor de eigen bescherming. Wij hebben de wet- en regelgeving achter ons staan, maar kunnen een cliënt niet dwingen’, vertelt Sandra Smout. Haar collega, Ellen Knip vult aan: ‘Ik sta naast mijn cliënt en kijk over haar schouder mee, met een brede blik. Door samen een band op te bouwen geef je de cliënt vertrouwen. Voor het netwerk van mijn cliënt ben ik bereikbaar.’
‘Ik sta naast mijn cliënt en kijk over haar schouder mee’
Overeenkomsten en verschillen
Zowel onafhankelijke cliëntondersteuners als mentoren zijn geen hulpverleners of mantelzorgers. Zo vertelt mentor Ellen: ‘We leren geen vaardigheden aan, doen geen boodschappen en geen financiën’. Beiden hebben ze het beste met de cliënt voor , waarbij de eigen regie van de cliënt een belangrijke rol speelt.
Het belangrijkste verschil tussen onafhankelijke cliëntondersteuners en mentoren gaat over de duur van het ondersteuningstraject en de wettelijke bevoegdheid om beslissingen te nemen uit monde van de cliënt. Een mentor kan voor een cliënt beslissen als deze dat zelf niet kan, een onafhankelijke cliëntondersteuner mag dat niet. Daarnaast komen onafhankelijke cliëntondersteuners pas in beeld wanneer er een vraag speelt bij de cliënt, en verdwijnt meestal weer uit beeld wanneer de ondersteuningsvraag is opgelost. Een mentor daarentegen is langere tijd betrokken.
Meerwaarde van samenwerken: vertrouwen, kennisuitwisseling en kennisontwikkeling
Onafhankelijke cliëntondersteuners en mentoren kunnen elkaar helpen in het zo goed mogelijk ondersteunen van een cliënt. Onafhankelijke cliëntondersteuner Simone legt uit: ‘De cliëntondersteuner kan gebruik maken van de vertrouwensband en betrokkenheid, tussen mentor en cliënt, om tot besluitvorming te komen. Ook is de mentor een belangrijke spil in het verkrijgen van alle informatie over de cliënt, in beeld krijgen wie er allemaal betrokken is qua hulpverlening, waardoor ik mijn werk als onafhankelijke cliëntondersteuner beter kan doen.’
Mentor Sandra licht toe: ‘Wat ik prettig vind is de overstijgende kennis van wet- en regelgeving die de OCO heeft. Hiermee kan de onafhankelijke cliëntondersteuner de mentor informeren over de mogelijkheden voor de cliënt’. Ellen: ‘Samenwerken kan helpen als je een beslissing hebt genomen waar de cliënt niet achterstaat. Samen met de cliëntondersteuner, die vanuit een onafhankelijke positie werkt, kun je een positie innemen en kun je duidelijker maken dat het de beste optie is voor de cliënt’.
De meerwaarde van samenwerking
Meerwaarde samenwerken voor onafhankelijke cliëntondersteuners:
- vertrouwensband en betrokkenheid tussen mentor en cliënt benutten;
- juiste informatie in beeld krijgen met behulp van de mentor.
Meerwaarde samenwerken voor mentoren:
- domein overstijgende kennis van onafhankelijke cliëntondersteuners over wet- en regelgeving benutten;
- gezamenlijk positie innemen om belang van een keuze duidelijk te maken aan cliënt.
Uiteindelijk zorgt deze samenwerking ervoor dat cliënten zo goed mogelijk geholpen worden. Dit is zowel het doel van een mentor als van een onafhankelijke cliëntondersteuner. Een mentor kan de belangen van een cliënt gedurende een lange periode behartigen en blijft verbonden, en een onafhankelijke cliëntondersteuner kan ervoor zorgen dat de mentor over de juiste informatie beschikt.
‘Als je als organisaties duidelijk hebt wat je aan elkaar hebt, kun je daar veel winst mee behalen’
Samenwerken: vanaf het eerste contact
Het begint bij bekendheid onderling. Niet alle mentoren en niet alle onafhankelijke cliëntondersteuners weten van elkaars bestaan af. Maarten: ‘Als ik het idee had dat een cliënt iemand nodig had om zijn belangen te behartigen, dan benoemde ik het mentorschap wel. Maar ik denk dat er veel collega’s zijn die het niet kennen. Het is wel zo dat de klant ervoor open moet staan om te worden bemiddeld naar een mentor.’ Het is mogelijk om met de cliënt in gesprek te gaan over de optie voor mentorschap. Hierbij is het van belang dat de communicatie over wat een mentor voor een cliënt kan betekenen duidelijk is, omdat een cliënt kan schrikken van het voorstel. Het moet voor de cliënt duidelijk zijn dat beslissingen gezamenlijk worden genomen en dat eigen regie belangrijk blijft. ‘Als je als organisaties duidelijk hebt wat je aan elkaar hebt, wat de meerwaarde is, het verschil en de overlap, dan kun je daar veel winst mee behalen’, aldus Sandra.
Zowel de onafhankelijke cliëntondersteuners als mentoren geven de voorkeur aan samenwerken vanaf het eerste contact. Oftewel: wanneer de cliënt contact zoekt met een onafhankelijke cliëntondersteuner de mentor van deze cliënt er direct bij wordt betrokken. Het kan echter voor komen dat een cliënt contact zoekt met een onafhankelijke cliëntondersteuner zonder dat de mentor van deze cliënt hiervan op de hoogte is. Het is dan aan de cliënt om te vertellen dat hij/zij een mentor heeft, dit kan een onafhankelijke cliëntondersteuner niet nagaan. Een cliënt kan deze vermelding ook opzettelijk achterwege laten. Simone heeft hier ervaring mee: ‘Ik heb ook een situatie gehad waarbij een cliënt bij mij kwam en het eigenlijk niet eens was met de mentor, en mij een beetje voor het karretje probeerde te spannen. Dat zijn wel lastige situaties.’ Dit kan een samenwerking in de weg staan.
Tips om de lokale samenwerking te versterken
- Heb als mentor of onafhankelijke cliëntondersteuner altijd informatie achter de hand over cliëntondersteuning en mentorschap, zodat deze aangereikt kan worden aan de cliënt.
- Ga op lokaal niveau het gesprek aan over wat je voor elkaar kan betekenen en deel wat de meerwaarde is.
- Breng als aanbieder actief alle mentoren en onafhankelijke cliëntondersteuners op de hoogte van elkaar, bijvoorbeeld door een mail te sturen of een informatiebijeenkomst te organiseren.
- Er zijn trainingen beschikbaar van MEE of andere aanbieders over onafhankelijke cliëntondersteuning voor mentoren.
- Tot slot: vraag als mentor nadrukkelijk naar een onafhankelijke cliëntondersteuner. Als je dat niet doet, dan is er de kans dat je terecht komt bij wijkteamprofessionals.
1 april 2021
https://www.movisie.nl/artikel/mentoren-onafhankelijke-clientondersteuners-meerwaarde-samenwerken
Afbeelding van PublicDomainPictures via Pixabay
