Van beschermd wonen naar beschermd thuis
Movisie 27 februari 2020
Voor mensen die vanwege psychiatrische problemen in een kwetsbare positie verkeren, verandert er veel. Zij wonen of woonden bijvoorbeeld in een instelling met andere mensen die ook begeleiding nodig hebben. Steeds vaker is er nu een andere vorm van wonen: in hun eigen huis met ambulante hulpverleners. Dat maakt meedoen in de samenleving beter mogelijk. Voor welke opgave staan alle betrokkenen om dit mogelijk te maken?
Verschillende onderzoeken en de voorvechters van de nieuwe ggz toonden het al aan: mensen met psychische problemen worden niet beter in instellingen, maar hebben meer baat bij ondersteuning in hun eigen omgeving. Er wordt al een aantal jaar op verschillende plekken gewerkt aan een nieuwe manier van werken. Dat zien we terug in de regionale projecten rondom verward gedrag en regionale plannen Beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Voor beide vormen van innovatie zijn stimulansen beschikbaar gesteld door ZonMW. Daarmee neemt het aantal praktijken toe dat ondersteuning anders organiseert.
Opgave gemeenten
Gemeenten hebben meer en meer de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat mensen die te maken hebben met ernstige en langdurige psychiatrische of psychosociale problematiek meedoen in de samenleving. Daarvoor zijn de laatste jaren diverse initiatieven ondernomen en wettelijke kaders aangepast. Ook het tegengaan van overlast en het zorgen voor veiligheid – zowel van deze groep als van de omwonenden – behoort tot de verantwoordelijkheid van gemeenten.
Na een periode waarin gemeenten deze ontwikkelingen afzonderlijk en projectmatig hebben benaderd, willen nu steeds meer gemeenten een integraal en samenhangend beleid voeren. Dit sluit aan op de meerjarenagendabeschermd wonen, de aanpak verward gedrag (VLOT) en de invoering van de wetten verplichte ggz en dwang en drang.Wil je mee praten en leren van andere professionals, ervaringsdeskundigen, of beleidsmedewerkers over dit onderwerp? Sluit aan bij een van drie leerbijeenkomsten ‘Een buurt voor iedereen’ in op 10 maart, 7 juli en 29 oktober2020
Bestuurlijke verantwoordelijkheid bij alle gemeenten
De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen, ligt nu bij de centrumgemeenten. Voor beschermd wonen ligt die vanaf 2022 bij alle gemeenten. De afspraken hierover liggen vast in het nieuwe Verdeelmodel Opvang en Beschermd Wonen. Voorwaarde daarbij is verplichte regionale samenwerking. Die voorwaarde is omdat de beweging naar lokaal voor kleine gemeenten ingewikkeld is vanwege de schaalgrootte en de beperkte mogelijkheid tot het exploiteren van voorzieningen. Het model wordt in tien jaar geleidelijk ingevoerd.
De maatschappelijke opvang blijft tot 2025 ondergebracht bij de centrumgemeenten. Daarna besluit de Rijksoverheid of de verantwoordelijkheid voor maatschappelijke opvang ook bij alle gemeenten komt te liggen.
Ambitie: normalisering
In 2015 bracht de commissie Dannenberg in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een advies uit over de toekomst van het beschermd wonen. ‘Beschermd wonen is niet meer een gebouw dat in de grote stad staat, maar een huis in elke wijk, waar we ter plekke zijn voordat het misgaat.’ Dit advies – waarin de ambitie tot normalisering een prominente plek heeft – is grotendeels overgenomen in de meerjarenagenda. Het werk van Movisie sluit aan bij deze ambitie.
Om echt verschil te maken in de nieuwe situatie, hebben gemeenten de ambitie om toe te werken naar sociale inclusie, ofwel: een vangnet in de eigen gemeente te organiseren. Steun bij wonen, werken, meedoen in de buurt, beheer van financiën, contacten zijn belangrijke elementen. Deze steun is bij voorkeur persoonsgericht en levensbreed/integraal. De uitwerking van de ambitie is gebaseerd op de voorwaarden in de meerjarenagenda beschermd wonen/maatschappelijke opvang.
De VNG heeft ter voorbereiding een aantal leerkringen georganiseerd met kleinere gemeenten. De opbrengsten van de bijeenkomsten zijn gebundeld in de Handreiking Lokaal uitvoeringsplan Beschermd Wonen en Beschermd Thuis. Hier staat bijvoorbeeld in hoe je als gemeente kunt investeren in de samenwerking met andere gemeenten en met zorgaanbieders. Dat is één van de voorwaarden om een gezamenlijke ambitie te formuleren.
Wat kan Movisie betekenen?
Movisie ondersteunt gemeenten en aanbieders om deze beoogde beweging van normalisering mee vorm te geven. Wil je samen met Movisie aan de slag? Neem dan contact op met de expert rechtsboven aan deze pagina.
De opbrengsten zijn:
- De in de wijk werkzame professionals, vrijwilligers en de omwonenden zijn aangehaakt en voelen zich voldoende toegerust en gesteund om hun aandeel te kunnen leveren.
- De positieve betrokkenheid van mensen met ernstige klachten en hun nasten zelf. Denk aan de inbreng van ervaringsdeskundigen in gemeentelijke werkgroepen en onderlinge steun, zelfhulp en lotgenotencontact.
- De kennis uit de praktijk biedt handvatten voor anderen om ook de slag te gaan. Movisie bundelt deze kennis op de themapagina Maatschappelijke zorg. Lees bijvoorbeeld over de lessen uit Heerlen of de publicatie Op weg naar een beschermd thuis.
