Een vrouw uit Hoofddorp die jaren in de bijstand zat, heeft sinds vorige maand weer werk. Dat blijkt te zorgen voor een kettingreactie van ellende.
Natuurlijk was ze blij toen ze op 9 september haar eerste werkdag had. Na jaren in de bijstand kon een vrouw uit Hoofddorp eindelijk weer aan het werk, als klantenservicemedewerker. Die nieuwe baan bevalt haar na een ruime maand prima. De ellende die de stap om te gaan werken met zich meebracht een stuk minder. “En dus denk ik: had ik het aanbod maar geweigerd.”
Omdat de vrouw een baan kreeg, schroefde de gemeente Haarlemmermeer haar uitkering in september fors terug: ze zou nu immers zelf geld gaan verdienen. Ze ontving alleen nog bijstand over de eerste week van de maand: 273 euro. Haar eerste loonbetalingen die ze in september ontving, telden op tot 424 euro. Dat betekent dat de vrouw het eind september met een kleine 700 euro aan maandinkomsten moest stellen. Dat is veel minder dan de bijstandsnorm van 1027 euro, en duidelijk te weinig om haar vaste lasten te kunnen betalen.
Wel werk, geen schuldsanering
Dat gat openbaarde zich ook nog eens op het slechtst denkbare moment. De vrouw stond juist op het punt om de minnelijke schuldsanering in te gaan. Het overgrote deel van de schuldeisers had al groen licht gegeven om zo’n traject te starten. Omdat één partij niet akkoord was, moest de zaak nog door de rechter worden bekrachtigd. Gezien de situatie leek dat erg kansrijk. Ze voldeed immers aan de belangrijkste voorwaarde: haar situatie was stabiel.
Dat wil zeggen: voordat ze ging werken. Door het plotselinge tekort van ruim 300 euro kon ze niet anders dan om uitstel vragen bij haar schuldeisers. Maar dan is de situatie dus níet meer stabiel, concludeerde de woningbouwvereniging. Gevolg: de zitting die eigenlijk volgende week zou dienen, werd onmiddellijk afgeblazen. Het traject om tot sanering te komen is gestaakt. Daardoor dreigen nu onmiddellijk weer deurwaarders, dwangbevelen en loonbeslagen.
Meest extreme vorm
Peter Kamp, als financieel en juridisch adviseur gespecialiseerd in dit soort bijstandszaken, staat de Hoofddorpse bij in de zaak. Problemen bij de overgang van bijstand naar werk komen veel vaker voor, benadrukt hij. “Maar dit is wel de meest extreme vorm die ik heb meegemaakt. Je kan er met je kop niet bij.”
Kamp heeft namens de vrouw niet alleen bezwaar aangetekend: hij stelt de gemeente ook aansprakelijk voor de schade die zij lijdt. “Die schade is er nu al: voor zo’n saneringstraject alsnog van start kan, ben je weer drie maanden verder.” Daarbij hangt er vanaf nu dus weer een zwaard van Damocles boven haar hoofd: iedere schuldeiser kan nu zonder beperkingen zijn eigen openstaande bedrag komen vorderen. Met alle risico’s op nieuwe en grotere schulden van dien.
Gemeente: ‘Het ligt genuanceerder’
De gemeente Haarlemmermeer zegt de genoemde bedragen niet te herkennen. Volgens een woordvoerder ligt de casus ‘genuanceerder’, en verdiende de vrouw in september meer dan de genoemde 424 euro. Dat klopt overigens ook: het uiteindelijke maandloon bedraagt 885 euro. Maar omdat er bij het uitzendbureau logischerwijs tijd zit tussen declaratie en uitbetaling, kwam de rest van het loon pas in oktober binnen. Dat was te laat om het acute gat te vullen: de sneeuwbal bij de schuldeisers was toen al gaan rollen.
Op vervolgvragen daarover wil de gemeente niet meer antwoorden, omdat die te diep op een individuele casus zouden ingaan. Wel zegt de gemeente “altijd te kijken naar de individuele omstandigheden van de persoon” en “waar mogelijk individueel maatwerk toe te passen”. Als de vrouw het niet met de gang van zaken eens was, had zij zich kunnen wenden tot de gemeentelijke klachtencoördinator.
Vaak problemen bij overgang naar werk
De Haarlemmermeerse kwestie staat bepaald niet op zichzelf. Zo luidde de Landelijke Cliëntenraad (LCR) eerder dit jaar al de noodklok. Zes op de tien mensen die vanuit de bijstand gaan werken, komen in financiële problemen, bleek uit onderzoek onder ruim 800 uitkeringsgerechtigden. Het gaat vooral vaak mis als mensen wel aan de slag gaan, maar daarbij (nog) minder verdienen dan een bijstandsuitkering.
In die gevallen krijgen mensen een aanvullende uitkering die hun maandinkomen op bijstandsniveau brengt. Maar veel gemeenten worstelen met de manier waarop. Als mensen bijvoorbeeld via een uitzendbureau werken, kunnen inkomsten per week fluctueren. In die gevallen schatten gemeenten het inkomen vaak vooraf in. Valt dat tegen, dan komen mensen dus tijdelijk onder het bestaansminimum terecht. Dat is een klap die voor een bijstandsgerechtigde zonder spaargeld niet op te vangen is.
De Centrale Raad van Beroep (CRvB), de hoogste rechter in zaken over sociale zekerheid, oordeelde in 2016 al eens dat het vooraf berekenen van mogelijke inkomsten niet mag. Toch blijven veel gemeenten die werkwijze hanteren, merkt Kamp. “Die zaken win je eigenlijk altijd. Niet altijd bij de bestuursrechter, maar sowieso bij de CRvB. Maar zo’n zaak kan vier jaar duren, en intussen al voor een hoop ellende hebben gezorgd.”
Tekst door Lukas van der Storm
Afbeelding van Christine Schmidt via Pixabay
