Veranderen wij nu ook door de huidige situatie? Wat doet deze nieuwe situatie met ons en onze identiteit? Voelen we ons van betekenis? Hebben we het extra druk? En welk rol speelt het mogelijke gebrek aan sociale contacten nu in ons leven? En hoe zit het met luisteren naar de maatregelen? Luister je nu ook meer naar jezelf? Je eigen kompas? Welke innerlijke dialoog steek je nu regelmatig af met jezelf? En zou je dat ook willen delen? We horen graag hoe jij omgaat met deze nieuwe veranderingen en welke vraagstukken en innerlijke dialogen jij aan het voeren bent. De kracht van herkenning, misschien voeren we dezelfde dialogen en kunnen we inzichten delen? Kortom hoe zit het nu met ons “zijn”?
Organisatie psycholoog Esseline van de Sande gaat hier dieper op in. Sociale vraagstukken‘ 27 april
Wat betekent deze crisis voor onze identiteit nu de druk van onze 24 uurs economie wegvalt en onze ‘doenerigheid’ als een kaartenhuis in elkaar stort? Vragen in een tijd van betekenisvolle onzekerheid.
We zijn wereldwijd tot stilstand gekomen. Er was nood en dood voor nodig om ons wakker te schudden, vooral in het westen. Het is dan ook vooral ons wereldbeeld dat aan gruzelementen is gegaan. In andere delen van de wereld zoals in Afrika, Zuid-Amerika of het Midden-Oosten waren ziekten, dood, oorlog en verderf altijd dichtbij. Bij ons was dit alles uit het collectieve bewustzijn verdwenen. Over een periode van dertig, veertig jaar is het beeld veranderd. Schiphol was voor een steeds grotere groep de poort naar het vakantiegeluk. Onze kleding kwam van ver, de mondkapjes helaas ook. En nu is het besef van de risico’s van die wereldwijde afhankelijkheid weer terug.
‘Wie niet luisteren wil moet maar voelen’ is een Nederlands gezegde. We zijn collectief gedwongen weer te luisteren. Of het nu is naar een regering die maatregelen afkondigt, of dat we handelen volgens nieuw voorschriften in de voorste linies van de crisis, na moeten denken over de consequenties die deze nieuwe situatie brengt of dat we geconfronteerd worden met een nieuwe innerlijke dialoog. Corona raakt iedereen.
Solidariteit en egoïsme
Zou er ook iets moois uit deze ontregeling kunnen groeien? Het moet toch enig vertrouwen geven dat er in tijden waarin de nood aan de man is ruimte blijkt voor urgente zaken die voorheen onmogelijk leken. De kwetsbaarheid van de mondiale wereld, maar ook van ons als mens en medemens is zichtbaar en voelbaar. We zien weer ons collectieve verband en solidariteit is het antwoord. Delen is het nieuwe hebben. Is dit het begin van een nieuwe beweging? Van mij naar wij? Van markteconomie naar betekeniseconomie? Met goede vergoedingen voor de mensen die het vaak onzichtbare maar toch vitale werk doen; de leraren, de verpleegsters, de schoonmakers?
Er zijn helaas nog meer dan genoeg voorbeelden die haaks staan op solidariteit. Denk alleen al aan het uitblijven van de jarenlang beloofde herverdeling van de vluchtelingen in Lesbos onder de lidstaten of het gebrek aan Nederlandse solidariteit naar Italië; verkeerd begrepen eigenbelang. We hebben nieuwe waarden nodig om ons kompas op te herijken.
Zachtheid en tijd
Er zijn tekenen van een verandering. In de openbare ruimte valt op hoezeer mensen rekening houden, een zekere discipline ontwikkelen. Op straat, in winkels en in parken of aan zee. Mensen staan in de rij. Er is een zachte interactie die kan ontroeren. Mensen groeten met een knikje of glimlach. Ze zien elkaar meer dan ooit tevoren lijkt het soms. Nu de druk van de 24-uurs economie is weggevallen ontstaat er een luwte.
De tijd die ons toevalt geeft ook ruimte voor zachtheid en reflectie. Hoewel dit zeker niet overal geldt. Een agente in het park laat zich ontvallen dat hoewel de georganiseerde misdaad praktisch is stil gevallen, daar waar mensen bovenop elkaar zitten juist ook de nodige problemen ontstaan. Bezoeken afleggen vanwege huiselijk geweld is voor haar aan de orde van de dag.
Zijn of doen?
In deze tijd van ontregeling zien we misschien de eerste tekenen van een nieuwe tijd. Maar alleen als we die nieuwe tekenen waarderen groeien ze misschien uit tot waarden van morgen. Het feit dat alles gedwongen stilstaat werpt een ieder terug op zichzelf. Natuurlijk is dit een tussenfase, een ‘liminale’ tussenruimte waarvan niemand weet hoe lang het gaat duren en wat deze betekent. Maar wellicht pakken we het op, wellicht realiseren we ons dat we onszelf in de weg zaten met onze doenerigheid. Want ‘zijn’ is meer dan ‘doen’.
Opmerkelijk genoeg zijn het juist de nieuwe Syrische buren die ons aan het bestaan van een andere omgang herinneren: ‘We hebben voor het eerst het gevoel dat we echt contact met onze Nederlandse buren hebben.’ Niet toevallig, in ‘zijnsculturen’ zoals bijvoorbeeld in het Midden-Oosten of Afrika is er tijd in overvloed, je identiteit wordt bepaald door wie je bent. In de doen-culturen zoals in Nederland is tijd schaars en dus kostbaar. Dit zorgt ervoor dat processen veelal geleid worden door haast. Resultaten moeten snel geboekt en wat je doet bepaalt je identiteit. Die doenerigheid is nu als een kaartenhuis in elkaar gezakt.
Existentiële vragen, zorgen en angsten drijven boven. Vragen als: Wat betekent deze situatie voor mij? Wie ben ik in deze situatie? Sommigen ervaren deze tussentijd als opluchting. Het kon immers zo niet verder, eindelijk kunnen we weer ademen en voelen. Anderen willen zo snel mogelijk terug naar het oude bekende of zijn angstig voor wat nog gaat komen.
Luisteren biedt een cruciaal anker
Dit is niet de tijd van de grote antwoorden. Dit is de tijd van de betekenisvolle onzekerheid. Een tussenfase, die we goed door moeten komen, zonder teveel angst en zonder neurosen. Dan biedt luisteren een cruciaal anker. Het luisteren naar innerlijke vragen, het luisteren en inspelen op vragen in ieders omgeving dichtbij of verder weg.
Dit geeft richting en vorm aan de dagen. Het wakker zijn als bron van helderheid om vragen te beantwoorden als: Wat is werkelijk belangrijk voor mij? Wie horen bij mij? Welke dingen heb ik laten liggen en verdienen aandacht? Zo kunnen we ons wellicht overgeven aan de onzekerheid als enige zekerheid die elke dag opnieuw brengt.
