“De subtiele kunst van het stellen van vragen waarin je het antwoord niet weet en daarmee een relatie opbouwt op basis van nieuwsgierigheid en interesse in de ander.’’
Het uitgangspunt is dat je als professional effectief wil communiceren met de omgeving, inwoner en cliënt. Er zijn een aantal stelregels die je kunt toepassen. In dit artikel beschrijven we hoe je op subtiele wijze vragen kunt stellen en hoe jij hier als professional nog beter in kunt worden.
De kracht van een goede communicatie, bestaat uit 4 onderdelen:
- Luister meer, praat minder.
- Stel vragen op basis van nieuwsgierigheid en interesse.
- Meer aandacht voor erkenning van de ander, probeer zelf minder te vertellen.
- Heb aandacht voor de wijze waarop je de vraag stelt.
Waarom meer luisteren en minder vertellen?
Sociologisch gezien zet je de door veel te vertellen de ander een positie onder je. Het impliceert dat de ander niet weet wat jij vertelt. We geven (onbewust) waarde aan kennis, dus het etaleren en bespreken van kennis lijkt waarde te geven. Het overdragen van kennis heeft ook een keerzijde. Het kan afbreuk doen aan ‘echt’ contact, nieuwsgierigheid, groei en ontwikkeling.
Heb aandacht voor de manier waarop je een vraag stelt.
Een paar vragen die je kunnen helpen:
- Met welke reden stel je de vraag?
- Stel je de vraag om je gelijk te toetsen?
- Is de vraag een oplossing voor de ander?
- Stel je de vraag vanuit nieuwsgierigheid?
Probeer altijd voor de 4e optie te gaan. Oftewel probeer oprecht nieuwsgierig te zijn naar de wijsheid van de ander. Een extra vraag (zonder oordeel), draagt in veel gevallen bij aan beter contact. Dit helpt je om sneller tot de essentie te komen.
Als professional in het sociaal domein ben je gewend om vragen te stellen, doe je aan vraagverheldering en heb je veel gesprekken met anderen. Je handelt vaak vanuit verschillende rollen. Ben je je bewust van die rollen? We adviseren altijd om contact te leggen vanuit een faciliterende rol. Deze rol is voor iedereen geschikt, zowel in de gedwongen hulpverlening, leidinggevende rol, coaching of hulpverlening. Het faciliteren is belangrijk zodat de ander tot leren en of ontwikkeling kan komen. Onderstaand een toelichting op de verschillende rollen en bijpassende vragen.
Als professional heb je een aantal basisrollen waaruit je kunt handelen, een hulpverlenende coachende rol, (proces)regisserende rol en een faciliterende rol.
Een hulpverlenende coachende rol
Aandacht en begrip voor de situatie staan centraal en het doel is gezamenlijk tot passende oplossingen te komen. Hierbij passen vooral vragen waarbij je op zoek gaat naar de ‘echte vraag’. Je probeert door middel van verhelderende vragen gezamenlijk meer zicht te krijgen op de veranderwens en vraag. Bijvoorbeeld iemand die je om de weg naar het station vraagt, kun je wijzen op de snelste weg. Je zou ook kunnen vragen: waar wilt u exact naar toe? Het station is misschien wel een herkenningspunt maar niet feitelijk wat iemand zoekt.
- Wie hebben er last van…?
- Wat denk jij dat…?
- Waar en hoe…?
Een regisserende rol
Je laat zien hoe het proces eruit komt te zien, vertelt de stappen die genomen moeten worden en bent procesbegeleider. Let op: een valkuil is vaak dat je gaat bepalen ‘hoe’ iets moet gebeuren. Als professional en als mens zou ik wegblijven bij het ‘hoe’. Alleen als iemand je er specifiek om vraagt geef je advies. Een regisseur schept de voorwaarden door te concretiseren wat de veranderwens is. Een aantal vragen kunnen je helpen:
- Heb je soortgelijke situaties meegemaakt? Wat heeft toen geholpen?
- Welke optie heeft je voorkeur?
- Wanneer is de situatie voor jou opgelost? Wat kan een eerste stap zijn?
- Ken je iemand die een soortgelijke situatie heeft meegemaakt? Wat heeft toen geholpen?
- Wanneer doet het probleem zich niet voor? Hoe ziet dat eruit?
- Hoe is het je gelukt om…?
Een faciliterende rol
Deze rol doet het meest recht aan een goed gesprek, verdieping in contact en het vermogen van de ander om zelf tot keuzes te komen en het proces vorm te geven.In een faciliterende rol maak je het mogelijk dat de ander zelf tot inzicht, oplossing en ideeën komt. Dit doe je door het stellen van vragen, nieuwsgierig te zijn en de vragen ook procesmatig in te zetten. Je kunt starten met:
- Verhelderende vragenstellen.
- Vragen naar het beoordelen van de situatie bijvoorbeeld: hoe graag wil je dit? Welk cijfer zou je de situatie geven enz.
- Stilstaan bij eerdere successen.
- Een feitelijke samenvatting geven van wat de ander heeft gezegd, zonder eigen interpretaties en oordelen.
- Oprecht trots of blij voor de ander zijn als er eigen inzichten, ideeën of oplossingen tot stand zijn gekomen.
- Motiveren om zelf ideeën, inzichten of oplossingen te onderzoeken en vragen te stellen wat de ander daarin van jou nodig heeft.
Summer Koster april 2022
