Bij het werken met richtlijnen blijft maatwerk en autonomie een belangrijke rol spelen. Jeugdprofessionals, consulenten en hulpverleners werken met richtlijnen, zo ook de richtlijnen jeugdhulp.nl. Dat zijn richtlijnen die de dagelijkse praktijk ondersteunen in veelvoorkomende vraagstukken.
Op dit moment zijn er 17 actieve richtlijnen. Hierin leest de professional wat een richtlijn tot handelen in casuïstiek en vraagstukken is. Het geeft richting aan dat wat de wet voorschrijft.
Je hebt als professional altijd de ruimte om richtlijnen niet geheel na te leven. Wel is het van belang dat je kunt onderbouwen waarom je bepaalde keuzes maakt. Dit altijd met inachtneming wat het beste is voor de jeugdige of het gezin. De richtlijnen zijn onderhevig aan maatschappelijke vraagstukken, ervaringen uit de praktijk en voortschrijdend inzicht.
Recentelijk is de richtlijn uithuisplaatsing aangepast, omdat de richtlijn te letterlijk werd genomen. Hierdoor leek er minder ruimte voor maatwerk. In de richtlijn werd een tijdsafbakening gegeven waarin kinderen kunnen zien of ze na een uithuisplaatsing uiteindelijk weer thuis kunnen wonen. De richtlijn concretiseerde de wet: De wet schrijft voor dat ouders en kinderen binnen een ‘aanvaardbare termijn’ moeten weten of een uithuisgeplaatst kind blijft wonen in bijvoorbeeld een pleeggezin of gezinshuis, of dat het terug kan naar het eigen gezin. De huidige richtlijn concretiseert welke termijn aanvaardbaar is: een half jaar voor kinderen tot 5 jaar en een jaar voor kinderen vanaf 5 jaar. In de praktijk blijkt dat professionals die termijnen soms opvatten als een voorschrift, terwijl ze bedoeld zijn als indicatie.
Vooral het hebben van perspectief is voor kinderen belangrijk. Het is mooi dat er in principe vanuit dat inzicht wordt gehandeld. Het concretiseren van de termijnen zou per situatie maatwerk moeten zijn. Wat heeft het kind en gezin nodig? Dit moet altijd het eerste uitgangspunt zijn. Uitgangspunt is dus niet het volledig volgen van de richtlijn, maar juist dat wat het kind of gezin nodig heeft.
Het is voor jeugdprofessionals, wiens handelen vaak ter discussie staan vaak lastig om een standpunt in te nemen. Daarnaast is het maken van de juiste afwegingen ook lastig. Een relatief hoge werkdruk, maatschappelijke opinie en complexe vraagstukken zorgen ervoor dat veel professionals behoefte hebben aan kaders. Wat is goed genoeg en hoe werk ik volgens de richtlijnen?
Afwijken van de richtlijnen creëert soms onrust. Dus een pleidooi voor de autonomie van de jeugdprofessional, waarin methodiek, maatwerk en ethische afwegingen centraal staan. Je ziet dat de richtlijnen aan de ene kant ondersteunen, maar soms ook beperkend kunnen werken. Hoe zorg je dat je ondanks de richtlijnen maatwerk kunt leveren?
We geven je graag een aantal tips
- Zorg voor reflectie;
- Een moreelberaad, of uitgebreide casuïstiek bespreking vanuit verschillende invalshoeken (petten) en belangen geeft een breder kader en inzicht t.a.v. de te nemen beslissing;
- Zorg voor collegiale consultatie. Ruimte om gezamenlijk af te stemmen, waarbij er vooral ook een tegengeluid gehoord moet worden (neem vooral de definitieve JA en NEE ook echt mee in je afweging);
- Zorg voor (regelmatig) scholing over inhoud en methodiek. Bijvoorbeeld het bepalen van dat wat goed genoeg is. Hoe doe je dat methodisch? Investeer in vakmanschap!
Het artikel van NJI over de herziende richtlijn lezen?
https://www.nji.nl/nieuws/begrip-aanvaardbare-termijn-in-richtlijn-uithuisplaatsing-herzien
Summer Koster
April 2022
