Gezag op verzoek GI terug bij toeslagenouders
“De GI vond echter dat het zo goed ging met de ouders, dat ze geen reden zagen de voogdij te houden”
De procesbegeleiders van het Ondersteuningsteam ondersteunen gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire in het herstellen van contact met hun kind na een uithuisplaatsing. Soms leidt dat tot het terugkrijgen van ouderlijk gezag. Lees hier het verhaal van procesbegeleider Gerda die ouders begeleidde waarbij de GI zélf de Raad voor de Kinderbescherming verzocht het gezag aan ouders terug te geven. “Toen ik voor het eerst bij deze mensen kwam, waren ze dof. Toen we als OT weggingen, gaven ze weer licht.”
Vlak voor de kerst 2023 kwam het goede nieuws: ouders Steven en Anna kregen het gezag over hun dochter terug. Het was de kers op de taart waar procesbegeleider Gerda maandenlang samen met de jeugdbeschermer en de ouders aan had gewerkt. Gerda: “Hun dochter was vier toen ze uit huis ging en dertien toen ze weer thuiskwam. Ik heb die dag een bos bloemen gekocht en ben naar ze toe gereden. De vader kon zich vijf minuten groothouden, maar klemde zich toen minutenlang aan mij vast. Ze moesten allebei ontzettend huilen. Dat was vaker gebeurd in al die maanden, maar dit keer waren het tranen van geluk.”
De situatie waarin de ouders verzeild waren geraakt met hun dochter, jeugdbescherming en alle perikelen na de ontzetting uit het ouderlijk gezag is – helaas – vergelijkbaar met veel andere verhalen van toeslagenouders die verstrikt raakten in geldzorgen nadat ze onterecht door de Belastingdienst werden aangemerkt als fraudeur. Maar in hun verhaal zit een groot verschil met veel andere casussen: de GI (de gecertificeerde instelling) heeft de rechtbank gevraagd om de voogdij op te heffen.
Procesbegeleider Gerda kwam in 2022 bij deze ouders. “Hoe ik hen aantrof? Dof. Dat woord omschrijft de situatie het best. Hun ogen stonden dof. Hun haar was dof. Alles in hun leven was kleurloos. Ik kwam in een opgeruimd huis, maar moest op een bepaalde plek gaan zitten. Toen ik ze beter leerde kennen, kwam ik erachter waarom: vanaf die plek aan tafel zag hun woonkamer er het best uit. Ze probeerden wanhopig te laten zien dat ze gewone, nette mensen waren, ondanks dat hun kamer was ingericht met alleen maar gekregen spullen omdat zij op dat moment diep, heel diep, in de schulden zaten.”
Incidenten
De twee ouders waren op jonge leeftijd ouders geworden, zij was 18 en hij 19 jaar toen hun dochter werd geboren. Vader Steven kwam uit Nederland, Anna was hier op latere leeftijd komen te wonen. Toen hun dochter bijna vier jaar was, wilden ze verhuizen naar de woonplaats van oma, de moeder van Steven. Omdat ze daar nog geen huis hadden en hun dochter in die plaats naar school zou gaan, ging het kind tijdelijk bij haar oma wonen.
“Toen de dochter eenmaal bij oma woonde, schakelde zij jeugdzorg in”, vertelt Gerda. “In de twee dikke dossiers die ik aantrof toen ik beeld kwam, las ik dat er een aaneenschakeling van incidenten waren ontstaan tussen ouders en oma. Incidenten die elke keer opnieuw in het nadeel van de ouders werden uitgelegd. Jeugdzorg en ook jeugdbescherming gingen keer op keer mee met het perspectief van oma die beweerde dat de twee ouders geen goede ouders waren.”
Maar dat kan toch kloppen? Een ontzetting uit het ouder gezag volgt toch niet zomaar? “Nee, zeker niet. Maar wat je in deze casus goed teruglas, is dat de keuze van je perspectief als hulpverlener fundamenteel is voor de kleur van je verhaal. Als je weet, ziet en snapt in welke stress de ouders terecht waren gekomen door de toeslagenaffaire doemt er een heel ander beeld op. Die ouders handelden uit stress, onmacht en wanhoop.”
Wiet roken
Wat ook vergeten werd, vertelt de procesbegeleider, dat dit jonge mensen waren die heel jong ouder waren geworden. “Het waren dus jonge mensen die fouten maken die alle jonge mensen maken. Niet slim omgaan met geld, bijvoorbeeld. Wiet roken of te emotioneel reageren op incidenten. Zaken waarvan je kunt zeggen: niet slim, niet handig, niet-logisch. Het was voor mij onthutsend om te zien hoe redelijk ‘gewone’ fouten dit soort ouders gaat achtervolgen, bij elkaar worden opgeteld en kunnen leiden tot ontzetting uit het ouderlijk gezag. Ook zie je, teruglezend, hoe incidenten een eigen leven gaan leiden. Het wiet roken werd in het dossier omschreven als: vader is een drugsgebruiker. In alle rapporten daarna was de vader een drugsgebruiker.”
Dat conclusies in dossiers je zo achtervolgen, was voor Gerda confronterend. “Maar het gekst was dat ouders die ik leerde kennen, niets leken op de ouders in het dossier. Mijn observaties matchten totaal niet. Wat fijn was, was dat de GI openstond voor samenwerking en een verklarende analyse. Er kwam een onafhankelijke partij die hun verhaal ging optekenen. Wie zijn deze ouders? Wie is hun dochter? Wat was hen overkomen?”
Welk perspectief is leidend?
Wie de film terugdraait ziet een paar grote leerpunten. De eerste was dat oma vond dat het kind beter af was bij haar en dat oma’s perspectief leidend werd in de casus van de ouders. “Je moet je afvragen: Waren de ouders echt geen goede ouders? Of zaten ze te diep in de stress door de toeslagenaffaire?”
Door alle schulden en verwijten bleek de situatie meer en meer te verharden. “Zo erg dat de ouders op voet van oorlog leefde met jeugdbescherming. Een plek waar ze bekend kwamen te staan als zeer emotionele, niet-stabiele en boze mensen. Terwijl: wat konden ze anders doen dan emotioneel en boos zijn? Wat zij ook deden, het was nooit goed genoeg. Zij moesten in alles wat ze deden een tien scoren. Maar welke ouder scoort nu altijd een tien?”
Fraudeur
Omdat achter de naam van de ouders het stempel fraudeur stond, leverden zij een gevecht tegen de bierkaai. “Daardoor ging elke deur naar hulp voor ze dicht. Als fraudeur kom je bijvoorbeeld niet in aanmerking voor schuldsanering. Jarenlang werkten ze veertig uur in de week. Ze leefden op rijst met frikandellen. Maar wat ze ook verdienden: het was nooit genoeg om die schuld weg te werken.”
Toen Gerda het dossier las, rees er een nieuw beeld op: “Van ouders die als ratten in de val zaten. Het waren mensen geworden die zichzelf steeds verder vastdraaiden in een vicieuze cirkel.”
Inmiddels bleek dat de situatie bij de dochter ook was veranderd; zij gaf aan dat het niet meer goed ging op haar pleegzorgplek.
Gesprekken
Wat doe je met een gezin als dit? “Ik ben gestart met luisteren. Gewoon luisteren. Daarna heb ik gesprekken gevoerd met de maatschappelijk werker, de dochter, de jeugdbeschermer. Deze gesprekken leidde uiteindelijk met behulp van de gedeelde verklarende analyse tot het inzicht dat de dochter weer thuis kon wonen en het gezag terug moest naar de ouders. De GI vroeg zelf aan de rechtbank om de beslissing terug te draaien. Gerda: “Dit een volstrekt unieke volgorde: normaal doen de ouders dat zelf. De GI vond echter dat het zo goed ging met de ouders, dat ze geen reden zagen de voogdij te houden.”
De rechter wilde natuurlijk snappen waarom het perspectief compleet was gedraaid. “Het antwoord is simpelweg dit: mede door de verklarende analyse, de gesprekken en de mildere houding van de ouders, was er een ander inzicht ontstaan.”
Weer thuis
Heel veel kleine stapjes verder, leidde tot het “beste kerstcadeau ever”: de dochter van Steven en Anna kwam vlak voor de kerstvakantie thuis. “Natuurlijk was dat voor hen alledrie enorm wennen. Het meisje was een kleuter toen ze het huis uitging en een puber toen ze weer terugkwam. Om de week was ik er nog even om mee te kijken. Maar eigenlijk heb ik amper meer iets gedaan. Vanaf dag één ging het fantastisch.”
Terugkijkend zegt Gerda: “Het vergt enorme moed van de GI dat ze op hun beslissing zijn teruggekomen. Een zeer ongebruikelijke stap, maar wel de enige juiste. Het heeft ontzettend veel gesprekken gekost om dit mogelijk te maken. Dat het is gelukt, is nog steeds een kroon op mijn werk. Toen ik wegging, liet ik twee stralende mensen achter.”
Ze wil ook benadrukken dat het teamwerk is: van het OT, de GI én de ouders. “Ik kon samenwerken met een jeugdbeschermer die open en oprecht was. Iemand die durfde te wisselen van perspectief. En dat is soms net wat je nodig hebt om het beeld over ouders te doen kantelen en hun leven weer te laten glanzen.”
En nu? “Niets. Ik ben nog eens een bakkie koffie bij Steven en Anna gaan drinken. Maar daarna was voor mij de case gesloten. Deze ouders kunnen prima zelf verder.”
De namen van de ouders zijn een pseudoniem en bekend bij het Ondersteuningsteam.
Meer informatie: www.hetondersteuningsteam.nl
Afbeelding: William Cho | Pixabay
