Noodzakelijke omslag om sociale netwerken van de grond te krijgen
Diverse onderzoeken, rapporten, tv-uitzendingen en task forces over de ouderenzorg concluderen allemaal hetzelfde. De enorme vergrijzing die er in Nederland aan zit te komen, vormt samen met de problemen van vandaag een grote uitdaging. De toenemende personeelstekorten en stijgende zorgkosten maken dat zorgaanbieders moeten anticiperen op de ‘zorgcrisis’ waar we in terecht gaan komen. Japan loopt als 1 van de 5 Blue zones, waar mensen bovengemiddeld lang en gezond leven, 15 tot 20 jaar op Nederland voor op het gebied van vergrijzing. Kunnen we van Japan leren, zodat Nederland de volgende Blue Zone wordt?
De zorg in Nederland verandert. En vooral de ouderenzorg. De inschatting is dat in 2040 een kwart van de Nederlanders 65-plusser zijn. Daarnaast stijgen bij ongewijzigd beleid en uitvoering de totale zorguitgaven in 2040 tot 174 miljard. Naar verwachting gaat 1 op de 4 mensen in de zorg werken. Verder is in de toekomst 1 op de 6 mensen mantelzorger, terwijl dat nu 1 op de 15 is. Dit vraagt ook om verandering in het denken over het inrichten van de zorg. Moeten we het wiel opnieuw uitvinden of kunnen we wat leren van andere landen?
Nederland de volgende ‘Blue zone’?
Wereldwijd zijn er 5 Blue Zones. In een Blue Zone leven mensen langer en gezonder dan ergens anders op de wereld. Ze worden gemiddeld 90 tot zelfs 100 jaar, in goede gezondheid, zonder medicijnen of invaliditeit. In de wereld zijn er de volgende Blue Zones geïdentificeerd: Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië), Nicoya (Costa Rica), Ikiria (Griekenland) en Sardinië (Italië). De vraag is: wat is er nodig om Nederland aan dit rijtje toe te voegen?
Japan als leerschool
Het jaar 2025 brengt voor Japan grote uitdagingen met zich mee. Er is dan sprake van Super-Ageing. Dit betekent het hoogste niveau ouderen (meer dan 20% ouderen is 65+) ter wereld, want 1 op de 5 Japanners is dan 75 jaar of ouder. Toch heeft Japan een Blue Zone. Kenmerken als een positieve kijk op het leven, een doel in het leven en gezond ouder worden door actief te blijven, spelen hier een belangrijke rol in. Van deze kenmerken kunnen we leren, ondanks de grote culturele verschillen met Japan. Het inrichten van een civil society, een samenleving waarin burgers voor hun belangen en idealen opkomen, al dan niet door zich te organiseren, is de basis.
Zelfstandige buurtblokken
Japan kent ongeveer 300.000 buurtgroepen. Een buurtgroep is opgedeeld kleine, zelfstandige buurtblokken. In totaal zijn er 4 miljoen buurtblokken bestaande uit 10 tot 15 huishoudens. Daarnaast zijn er diverse werkgroepen, van de werkgroep rampenbestrijding tot de werkgroep die zorgt voor de inrichting van het park. Allemaal samen zorgen ze voor de cohesie in de buurt.
En er is bijna geen burger die geen vrijwilligerswerk doet en elke oudere heeft een doel in het leven. Van plastic opruimen in het park, boodschappen inpakken, huiswerkbegeleiding op de BSO of rampenpreventie. Daarnaast werkt de overheid gestructureerd aan het omgaan met de vergrijzing en inzetten van technologie voor burgers die buiten de boot dreigen te vallen. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van autonome busdiensten voor ouderen in een afgelegen gebied, waar wederom de oudere vrijwilliger is.
Sociale structuren in Nederland
In Nederland hebben we de zorg en welzijn goed, maar ingewikkeld, georganiseerd. De vraag is of we in staat zijn om de omslag te maken naar een maatschappij waarin alle burgers participeren in zorg en welzijn en waarin sociale structuren hersteld worden. Dit kan je als overheid of individuele organisatie niet alleen. Dit vraagt om flexibiliteit en wendbaarheid. Met elkaar!
Sluit aan op succesvolle initiatieven
Samenwerking in de regio met een wijkgerichte aanpak is een onderdeel van de sleutel tot succes. Steek als organisatie de voelsprieten uit. Kom uit de mooie kantoortuinen en sluit aan op succesvolle initiatieven, ook van andere organisaties, in de wijk. Bijvoorbeeld om eenzaamheid te voorkomen achter die voordeuren die nu nog vaak ‘gesloten’ zijn. Die kwetsbare ouderen hebben meer nodig dan 2x per dag thuishulp. Kunnen we met elkaar nieuwe initiatieven bedenken, waardoor sociale netwerken worden vergroot en er meer aanspreekpunten dichtbij zijn?
Diverse websites, zoals ‘wehelpen.nl’ of ‘nlvoorelkaar.nl’ spelen hierop in. Een grote groep ouderen hebben echter geen computer of kunnen niet overweg met internet of sociale media. Dit geldt niet alleen voor die oudere, maar ook voor professionals. En ondanks dat technologie niet de oplossing voor alles is, is het wel een heel belangrijk hulpmiddel. Maak je professionals en ouderen daarom digi-vaardig, zodat zij de technologie kunnen adopteren.
Zelfstandigheid en zelfredzaamheid stimuleren
Wat kunnen organisaties die actief zijn in zorg en welzijn verder doen? Het is in de eerste plaats nodig dat professionals die in deze organisaties werken zich bewust zijn van de stimulans die zij kunnen zijn om bij hun ‘cliënten’ zelfstandigheid en zelfredzaamheid te stimuleren. En om dit samen met anderen in de buurt te doen. Mensen stimuleren om in de buurt actief te worden, hulp te zoeken bij vrijwilligersorganisaties in de buurt, participeren in buurtcirkels. Dit betekent ook dat professionals meer kunnen ondersteunen en stimuleren en minder uit handen nemen of overnemen. Kijken wat de burger zelf kan en wat het netwerk kan doen. Is dit niet voldoende, dan volgt pas hulp.
De benadering vanuit positieve gezondheid is hierbij een voorwaarde. In deze benadering ligt het accent ligt niet op ziekte of wat mensen niet meer kunnen. De focus ligt veel meer op wat mensen nog wel kunnen, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Hoe voegen ze waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel. En welke (medische) zorg is dan nog noodzakelijk?
Creëer meer sociale cohesie
Naast de stimulans die organisaties in zorg en welzijn kunnen vormen voor hun ‘cliënten” in zelfstandigheid en zelfredzaamheid, kunnen deze organisaties ook een ‘trekkende rol’ spelen bij het vormen van (vrijwilligers) netwerken in buurten waar deze organisaties actief zijn. Denk bijvoorbeeld aan aan trim- of gymclubjesclubjes, kaartclubjes, buurtcirkels, klusinitiatieven, etc.
In Nederland is behoefte aan meer sociale cohesie. Deze sociale cohesie is nodig om mensen gezonder en fit te houden, maar ook om mensen zelf oplossingen te laten zoeken en minder snel gebruik te maken van de professionele organisaties. Dit is enerzijds vaak effectiever, anderzijds noodzakelijk, omdat het in de toekomst simpelweg wel eens niet mogelijk zou kunnen zijn om iedereen in dezelfde mate van professionele ondersteuning gebruik te laten maken als nu.
Elkaar (laten) helpen
We hebben initiatieven nodig die gericht zijn op het laten helpen van elkaar of het laten helpen van bijvoorbeeld ouderen door jongeren. Meer voor elkaar doen in de buurt is nodig en zal bijdragen aan het verminderen van de zorgvraag op weg naar een mogelijke volgende Blue Zone. Kortom, een lange adem, want we hebben het morgen niet anders georganiseerd. Maar we kunnen wel vandaag starten!
https://www.morgens.nl/magazine/nederland-volgende-blue-zone
Afbeelding van Xavier Espinosa via Pixabay
