Lastpakken met multiproblematiek komen vaak pas in beeld bij gemeenten als ze een bijstandsuitkering aanvragen. Precies dan zouden gemeenten moeten toeslaan en deze probleemjongeren helpen hun leven op de rails te krijgen. Zo wordt de samenleving veel geld bespaard. Door Floor Bevaart 13 juni 2019
Alle grote steden in Nederland hebben er last van: hardnekkige probleemjongeren die veel maatschappelijke overlast veroorzaken. Gemeenten weten niet hoe ze deze groep effectief kunnen helpen. Grootschalig wetenschappelijk onderzoek van de Academische Werkplaats bij De Nieuwe Kans (AW-DNK)1 geeft antwoord op deze immer actuele vraag. AW-DNK onderzocht 696 zogenoemde ‘multiprobleem’ jongvolwassenen die via de gemeente Rotterdam en De Nieuwe Kans om hulp vroegen.
Ze komen in zicht als ze aankloppen voor een bijstandsuitkering
Deze mannen tussen de achttien en zevenentwintig jaar oud kampen met problemen op verschillende levensgebieden, waardoor zij al sinds hun kindertijd disfunctioneren in de maatschappij. Zo pleegde 90 procent ooit een delict, heeft 64 procent één of meer chronische psychische stoornissen, kwam twee derde tijdens z’n kindertijd in aanraking met de Raad voor de Kinderbescherming en heeft de helft een licht verstandelijke beperking. Veel van hen komen in het zicht van de gemeente wanneer ze, vaak ten einde raad, aankloppen voor een bijstandsuitkering.
Een dagbestedingsinterventie bespaart de maatschappij veel geld
AW-DNK toont aan dat van de totale groep Rotterdamse multiprobleem jongvolwassenen slechts 15 procent een hulptraject succesvol afrondt. Dat is doodzonde, want het blijkt veel op te leveren wanneer ze een interventie wel volledig doorlopen. De jongeren die een dagbestedingsinterventie afronden zijn namelijk zelfredzamer, vinden vaker werk of keren terug naar school en ze recidiveren minder dan jongeren die geen interventie volgden. Dit bespaart de maatschappij enorm veel geld.
De kracht van interventies voor multiprobleem jongvolwassenen zit hem in de werkwijze en de laagdrempeligheid: ze werken in een veilige omgeving aan het oplossen van verschillende problemen tegelijkertijd. Zo biedt De Nieuwe Kans in de Rotterdamse wijk Feyenoord een integraal dagprogramma van zes maanden aan ongeveer tweehonderd jongeren per jaar.
Brede inzet sluit goed aan bij multiproblematiek
Het programma van De Nieuwe Kans wordt door drie gespecialiseerde trainers, drie docenten, drie maatschappelijk werkers en een aantal andere (staf) medewerkers uitgevoerd. Zij ondersteunen de jongvolwassenen met schuldhulpverlening en het vinden van passende huisvesting. Ze geven lessen in sport, taal, burgerschap, kunst en bieden veelsoortige stages aan. Deelnemers en medewerkers ontbijten met elkaar en bereiden samen een warme lunch. Ook volgen deelnemers van De Nieuwe Kans evidence based gedragstrainingen zoals TOPs! en Aan De Slag. Verder zit de Geestelijke Gezondheidszorg (YOUZ) in het pand van De Nieuwe Kans en is dus zeer laagdrempelig bereikbaar. Er zijn nauwe banden met scholen en werkgeversorganisaties om jongeren na het doorlopen van de interventie te helpen re-integreren in de maatschappij.
De Nieuwe Kans is de enige Rotterdamse instelling voor jongvolwassenen die zo breed inzet op al deze domeinen tegelijkertijd. Deze brede inzet sluit goed aan bij de multiproblematiek van deze doelgroep. Want zonder adequate behandeling van je agressieproblemen houd je het niet lang vol bij een werkgever. En wanneer je over straat zwerft, piekerend over torenhoge schulden, dan is het onmogelijk om je op je schoolwerk te concentreren.
Uit ons onderzoek blijkt dat jonge mannen die zich zelf melden bij De Nieuwe Kans na afloop van het traject vaker een baan hebben of op school zitten dan de deelnemers die via officiële verwijzers binnenkwamen. Waardevol is dat deze zogenoemde ‘zelfmelders’ veelal dezelfde week nog kunnen starten met een traject.
Een deel raakt meteen weer uit het zicht van de instanties
Er zijn echter maar weinig jongvolwassenen die de Rotterdamse interventies volledig doorlopen: zo’n twee derde valt uit voordat zij überhaupt gestart zijn. De oorzaak van de deze voortijdige uitval ligt bij hobbels in het systeem. Tijdens de wettelijke inspanningsverplichting bijvoorbeeld worden alle jongvolwassenen, óók degenen die dit vanwege hun problemen niet zelf kunnen, verplicht om gedurende vier weken zelf werk of een opleiding te vinden én hun administratie op orde te hebben voordat zij recht hebben op een bijstandsuitkering (Participatiewet, artikel 41, lid 4).
Meer dan een derde van de multiprobleem jongvolwassenen raakt vervolgens meteen uit het zicht van instanties. Logisch, want dit zijn dakloze, getraumatiseerde jongeren veelal met een laag IQ, die wanneer ze eindelijk zelf om hulp durven te vragen, met een typisch Nederlandse boodschap worden geconfronteerd: zoek het eerst zelf maar uit!
Zonder intensieve begeleiding zijn uitval en recidive hoog
Hoewel de Participatiewet in de huidige vorm enige ruimte voor extra ondersteuning van kwetsbare doelgroepen biedt, blijkt dit in de gemeentelijke praktijk lastig uitvoerbaar (zie ook onderzoek van Inspectie SZW, 2017). Zonder intensieve begeleiding vallen deze moeilijke gasten echter, zeker in combinatie met nijpend geldgebrek, meer dan eens terug in oud (crimineel) gedrag.
Gemeenten moeten probleemjongeren niet loslaten
De Nieuwe Kans is een mooi voorbeeld van hoe maatwerk kan werken in de aanpak van multiproblematiek. Maar ook deze interventie moet worden doorontwikkeld en in staat gesteld worden om uitval (nog) meer tegen te gaan. Het volledig doorlopen van een traject duurt nu zes maanden, maar er zijn veel multiprobleem jongvolwassenen die na deze tijd nog langer ondersteuning nodig hebben. Hiervoor zijn nu echter nog te weinig middelen beschikbaar.
Met de kennis uit ons onderzoek kunnen rijk en gemeenten zich niet meer verschuilen achter starre wetten en regels. Maatwerk helpt deze jongeren uit hun misère te komen en bespaart het land veel geld. Gemeenten moeten de kans grijpen wanneer probleemjongeren om hulp vragen: ze bij hun lurven pakken en niet meer loslaten. Het risico dat je ze anders niet meer ziet, is veel te groot.
Floor Bevaart is coördinator Academische Werkplaats bij De Nieuwe Kans.
Referenties
Magazine Gast! (2019).
Ministerie SZW (2017). Bijdrage Werk en inkomen aan integrale ondersteuning van jongeren uit de jeugdhulp die 18 worden.
Noot
- Dit is een samenwerkingsverband tussen het VUmc, jongerenhulporganisatie Stichting De Nieuwe Kans, de gemeente Rotterdam, en filantropische Stichting De Verre Bergen.
Foto: Bas Bogers (Straatfotografie.com)
