Afgelopen weekeind hebben we in de kranten een hoop kunnen lezen over terugkijken en vooruitkijken naar 2020, over communiceren en nieuwe verhoudingen tussen mensen. Een aantal artikelen willen we graag met je delen; want wat is voor jou de essentie van Kerst? Heb je ook voornemens die je wilt delen? En welke rol speelt Kerst binnen je huidige werkzaamheden in het Sociaal Domein?
Opinie op Zondag: Waarom niet eens proberen echt met elkaar te communiceren tijdens Kerst?
Prikkelende opinies in het weekend: de Volkskrant presenteert elke zondag bijdragen van een vaste club auteurs. Vandaag psychiater Esther van Fenema die betoogt dat we moeten teruggaan naar de traditionele waarden van Kerst als familiefeest.
Esther van Fenema22 december 2019, 14:26
De Hema heeft tegenwoordig de rubriek ‘foute kerstkleding’, met als ondertitel ‘voor het hele gezin’. In Rotterdam diende D66’er Robin de Roon de motie in om een foute-kersttruiendag in te voeren. Het lijkt alsof we ons niet goed raad meer weten met het traditionele familiefeest en het vervolgens dan maar ridiculiseren. Symboliek zonder inhoud maakt blijkbaar balorig, alles beter dan de confrontatie met de leegte van nu.Advertentie van Triodos BankWat is de impact van beleggen?
Kerst was ooit bedoeld om samen de pas in te houden en te verbinden met elkaar en dat wat ons overstijgt. Om samen te verstillen heb je gemeenschappelijke verhalen nodig, maar die zijn verbleekt door de armoedige hunkering naar vooruitgang en perfectionering.Advertentie van Buro ScanbritGo into the wild! Ontdek Canada
Of zoals de Vlaamse psycholoog Paul Verhaeghe het verwoordt: ‘Alles moet altijd blijven groeien: de economie moet groeien, wij moeten groeien. Er is een soort collectieve waanzin om steeds meer, harder en beter te doen.’ Het gevolg is dat we opbranden, overprikkeld raken en vereenzamen.
Wanhopig
NRC kopte recent: ‘Psychiaters zijn nu supersterren, wat zegt dat over onze tijd?’ Het geeft alleen maar aan hoe wanhopig we zijn geworden en hoe we als dolende junks iedereen aanklampen die ons eventueel iets kan bieden.
Als consument willen we misschien meer, harder en beter, maar als mens willen we vooral gehoord en gezien worden. Nog meer likes op sociale media? Of iemand die echt naar je luistert en even een hand op je arm legt als je moet slikken en vochtige ogen krijgt omdat je het moeilijk hebt?
‘It’s the economy, stupid’ heeft ons decennialang op het verkeerde paard laten wedden en vooral de verkoop van antidepressiva en zelfhulpboeken tot ongekende hoogtes opgestuwd. Het ligt in de aard van het kapitalisme dat alles wat we waardevol of van betekenis achten, ondergeschikt is aan wat winstgevend is, zegt de Zweedse filosoof Martin Hägglund.
Als alles een economisch doel moet dienen, dan lijken fundamentele vragen zoals ‘hoe kan ik zinvol bijdragen aan de samenleving’ haast irrelevant geworden. Wanneer je bijvoorbeeld vrije tijd niet ziet als de tijd die overblijft na je werk, waarin je kunt doen waar je toevallig zin in hebt, maar als een waardevol goed dat je kunt besteden aan het bouwen van waardevolle publieke instituties die het algemeen belang dienen, dan creëer je volgens Hägglund een totaal andere samenleving.
Zingeving
Tijd om te ontwaken uit de begoocheling die insinueert dat we vooral consumenten zijn en daarmee feitelijk elkaars concurrenten.
It’s the people, stupid! is het nieuwe verhaal waarin we met zorgzaamheid en vertrouwen onze eenzaamheid kunnen verbinden. Onmeetbare uitkomstmaten waar hedendaagse grootgrutters waarschijnlijk geen cent aan verdienen.
In de aanloop naar Kerst houden we ons bezig met vragen als ‘wat eten we’ en ‘gaan we op Eerste Kerstdag naar jou of naar mijn ouders?’ Laten we dit jaar een wezenlijker vraag met elkaar voorbereiden: waar gaan we over praten met Kerst? Klagen we over zaken zoals de arts die Henks’ longontsteking heeft gemist, over inhalige politici die te veel wachtgeld of reiskosten opstrijken of steken we elkaar de loef af met dure auto’s en verre vakanties?
Als we dan toch urenlang met elkaar om tafel zitten met een rollade (of pastinaak als hippe vegan-variant), waarom niet proberen om eens echt met elkaar te communiceren? Ik durf te wedden dat we met een groter gevoel van zingeving naar huis gaan en minder risico lopen op de klassieke kerstconflicten.
Woorden vinden
Als psychiater zie ik veel mensen worstelen om woorden te vinden voor datgene wat er in hun binnenwereld omgaat. Zeker als er negatieve gevoelens zoals schaamte of onzekerheid meespelen. Zoals de ouders van een suïcidale jongeman, die mij vertelden dat ze al dagenlang bang waren om hun zoon thuis dood door ophanging aan te treffen. Ze waren blijkbaar niet in staat om hem simpelweg te vragen hoe hij zich voelde. ‘We durfden het niet omdat we niet wisten hoe we het moesten vragen en we waren bang voor zijn antwoord.’
Mijn suggestie voor deze Kerst is om zo na het voorgerecht een rondje te doen: wat ging er goed en wat ging er minder goed het afgelopen jaar? Hoe kunnen wij er komend jaar voor je zijn? Wat heb jij van mij nodig? En dan maar gewoon proberen te luisteren en verdragen.
Esther van Fenema is psychiater, opiniemaker en violist.
