In onderstaand artikel leggen we de werking van de logische niveaus uit en delen we tips hoe je deze kunt toepassen.
Als professional heb je te maken met een diversiteit aan vraagstukken die impact hebben in het leven van de ander. Jij als professional bent je eigen instrument. Zoals Stephen Covey zegt: Hou je gereedschap scherp. Zorg dat je blijft reflecteren en draag zorg voor je eigen fysieke en persoonlijke ontwikkeling. De logische niveaus helpen je om met verandering om te gaan en geven inzicht over de invloed op de verschillende niveaus.
De omgeving is voortdurend onderhevig aan verandering. Dat betekent dat ook jouw rol als professional binnen het sociaal domein onderhevig is aan verandering. Er zijn verschillende vraagstukken waar je aan werkt. Binnen teams, gezinnen, inwoners en anderen voor je werkt. Verandering kan (soms) erg complex zijn. Hoe meer kennis je hebt over het proces van verandering, hoe eenvoudiger het wordt om de juiste vragen te stellen, invloed te hebben, maar ook specifieke aandacht te hebben voor het vraagstuk. Deze logische niveaus helpen je daarbij.
Allereerst wat zijn de logische niveaus?
De logische niveaus zijn een hulpmiddel die voor meerdere doeleinden gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld om na te denken over verandering, bij conflicten zicht geven op waar het conflict zich bevindt. Nieuwe inzichten creëren door vanuit een ander (hoger) niveau te kijken en veranderingen per niveau aan te brengen. Het biedt ondersteuning voor het analyseren van de situatie en het aangaan van gesprekken. Tevens dient het als reflectiemodel. Bateson is van oorsprong antropoloog en het piramide model is doorontwikkeld door Dilts, van oorsprong NLP ontwikkelaar.
Visualiseer voor jezelf een piramide. Het onderste niveau is het laagt en het bovenste niveau het hoogst. Het bovenste niveau heeft de grootste impact op verandering. De lagere niveaus zijn makkelijker te veranderen/beïnvloeden.
De 6 logische niveaus van Bateson en Dilts van laag naar hoog.
- Omgeving: externe mogelijkheden of beperkingen: wie, wat, waar, wanneer?
- Gedrag: specifieke handelingen of reacties. Dit is een meetbaar niveau, gedrag is zichtbaar en in gedragsverandering moet het op dit niveau gebeuren.
- Vermogen: kennis en vaardigheden. In deze fase passen de ‘hoe’ vragen, waarin kennis en capaciteiten centraal staan.
- Overtuigingen en waarden: bekrachtiging, motivatie en toestemming: waarom? Vragen die in deze situatie centraal staan, wat motiveert? Waar geloof je in? Overtuigingen? Wat weet je zeker?
- Identiteit: gevoel van onszelf: wie? Op dit niveau vindt inspiratie plaats; wie ben ik, welke rol vervul ik, hoe zie ik mijzelf?
- De missie of zingeving: het doel, betekenis, waarvoor en voor wie? Op dit niveau voel je dat je ergens aan bijdraagt, het verschil maakt en onderdeel bent van een groter geheel.
Vragen die je kunnen helpen je missie te verhelderen:
- Wat is mijn missie?
- Wat is de zin van mijn leven?
- Wat draag ik bij aan het vraagstuk/ situatie/ team enz.?
- Hoe wil ik herinnerd worden?
- Vanuit welk geheel handel ik?
Handig om te weten:
- Niveaus zijn afhankelijk van elkaar.
- Verandering op hoog niveau heeft invloed op een lager niveau.
- Verandering op een langer niveau heeft niet (altijd) direct op het hogere niveau
- Hoe hoger het niveau hoe groter de invloed (op de lagere niveaus).
- De oplossing ligt vaak niet op het niveau waar het probleem wordt ontdekt.
Hoe kun je ze toepassen?
- Analyseer a.d.h.v. casuïstiek of een vraagstuk waar de situatie en/of het probleem zich bevindt. Probeer op elk niveau informatie te verzamelen.
- Je kunt meer informatie uit de gesprekken halen over verandering door vragen te stellen op een hoger niveau in de piramide.
- Reflecteer. Waar bevind jij je in het model en in welk niveau moet er iets veranderen voor het gewenste resultaat?
- Je kunt de ander motiveren of inspireren door ze aan te spreken op hun hogere logische niveaus.
- Een model voor meer inzicht en invloed in veranderprocessen.
Wij passen de niveaus regelmatig toe tijdens klankbordsessies en reflectie- en intervisie bijeenkomsten. Wil je meer informatie? https://sociaaldomeinonline.nl/methodischreflecteren/
Summer Koster
Februari 2022
