De voltallige gemeenteraad van Zoetermeer komt in actie tegen het landelijke beleid om gemeenten financieel te korten. De coronacrisis verergert de zorgen.
Robin Goudsmit 15 juli 2020, 8:28
De gemeenteraad van Zoetermeer is het zat om steeds te moeten bezuinigen en komt met een actieplan dat het Rijk ertoe moet dwingen om meer geld te investeren in gemeenten. Zoetermeer wil druk uitoefenen op het Rijk door de begroting uit te stellen en overleg op te schorten
De actie duurt ‘net zolang tot er meer geld komt’, zegt gemeenteraadslid Marijke van der Meer van de partij Zo Zoetermeer. Aan financiële steun is behoefte, want het begrotingstekort van de gemeente bedraagt inmiddels jaarlijks 17,5 miljoen euro. En dat is niet de schuld van de gemeente, zegt Van der Meer. “Onderhoud aan de stad uitstellen, minder korting op zwembaden voor mensen met een laag inkomen, je kunt het zo gek niet verzinnen of we hebben er de afgelopen jaren op bezuinigd.” En dat terwijl het economisch goed ging. “Mensen zagen dat het in principe voor de wind ging. Dan kon ik niet uitleggen waarom er weer een bibliotheek dicht moest.”
De financiële tekorten zijn volgens het raadslid opgebouwd doordat gemeenten er de afgelopen jaren meer taken bij hebben gekregen. Die taken, zoals bijvoorbeeld de jeugdzorg, zouden door de gemeenten goedkoper kunnen worden uitgevoerd dan door het Rijk. Maar, zegt Van der Meer, die uitbesteding van taken kwam zonder middelen om de druk op gemeenten te reguleren. “Iedereen kan bijvoorbeeld doorverwijzen naar de jeugdzorg: artsen, rechters, er zit geen rem op. En dat kan de gemeente niet allemaal betalen.”
Het laaghangend fruit is wel geplukt
Het Zoetermeerse actieplan komt vlak na een actie van wethouders, die twee weken geleden nog protesteerden in Den Haag. Volgens Van der Meer vormde dat protest de druppel. “Er werd toen door de minister gedaan alsof er niks aan de hand was. Terwijl, ik moet de stad kapót bezuinigen. Daar ben ik geen raadslid voor geworden.” De bedoeling is dat meer gemeenteraden zich bij het plan zullen aansluiten. De eerste tekenen zijn veelbelovend, zegt ze. “Er zijn al raadsleden uit zes of zeven gemeenten die zich hebben gemeld binnen een paar uur, uit verschillende delen van het land.”
Corine Hoeben, onderzoeker bij het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), begrijpt de frustratie van Van der Meer wel. “Dit probleem speelt inmiddels al jaren.” Een groot probleem is volgens Hoeben ook de door het Rijk opgelegde fusieplicht voor kleine gemeenten. “Door grotere gemeenten te creëren zou er meer financiële ruimte ontstaan. Het Rijk kortte dus gemeenten alvast. Maar nu blijkt dat veel dingen door die fusies helemaal niet goedkoper uitvallen.”
Dat Zoetermeer juist nu met een actie komt, is daarom niet gek, zegt Hoeben. “De afgelopen jaren wisten gemeenten het steeds wel op te lossen. Maar nu is het laaghangend fruit qua bezuinigingen wel geplukt. Gemeenten weten nu gewoon niet meer waar ze het vandaan moeten halen.”
Volgens haar kampt naar schatting zeker de helft van de Nederlandse gemeenten met dat probleem. “Die staan allemaal voor moeilijke keuzes.” De coronacrisis verergert de zorgen van gemeenten alleen maar, volgens Hoeben. “Het water staat ze al aan de lippen. En nu komt er naar alle verwachting nóg een economische crisis aan.”
Welke belastingen te heffen
Of de actie van Zoetermeer zin heeft, valt nog te bezien. “Veel gemeenten zullen sympathie hebben voor het initiatief. Maar of ze ook echt stappen willen zetten, zoals het uitstellen van de begroting, weet ik niet”, zegt Hoeben.
Die stap raakt de vooral de gemeente, terwijl het Rijk buiten schot blijft. “Het doet het Rijk eigenlijk geen pijn, terwijl het in de gemeente zelf wel voor allerlei problemen zorgt. Je moet toch ook bedenken welke belastingen je gaat heffen.” Hoeben heeft meer vertrouwen in andere onderdelen van het actieplan, zoals het opschorten van overleggen tussen gemeenten en het Rijk.
Gemeenteraadslid Marijke van der Meer is ondertussen strijdbaar. “Ik hoop dat er nog veel meer gemeenteraden gaan aansluiten.”
