Door kwetsbare moeders al vanaf de zwangerschap intensief te begeleiden, groeien hun kinderen gezonder op. ‘Als er iets was, dan belde of appte ik even. Marianne heeft altijd een antwoord klaar.’
‘Voor mij’, zegt Daniëlle van Middendorp (26) vanuit de keuken van haar nieuwbouwwoning in Barneveld, ‘is Marianne een deel van de familie. Echt. Zo voelt het.’
Van Middendorp is een halfjaar geleden voor het eerst moeder geworden. Op een speelkleed in de woonkamer worstelt dochter Chloe zich van rug naar buik. En Marianne? Dat is de verpleegkundige die haar al sinds haar zwangerschap intensief begeleidt.
Dit betekent dat Marianne van Dijk (64) hier gemiddeld twee keer per maand op bezoek komt, in een programma dat VoorZorg heet. Het is gericht op jonge moeders en stellen die kampen met een opeenstapeling van problemen, zoals armoede, drugsgebruik of psychische problemen. Door hen intensief te begeleiden stijgt de kans dat een kind gezond opgroeit.
‘We proberen er een positieve wending aan te geven’, zegt Van Dijk.
Verontrustend
Een programma als VoorZorg is geen overbodige luxe. Zo bleek onlangs uit een wetenschappelijke studie van de Erasmus School of Economics dat een lastige thuissituatie enorme gevolgen kan hebben voor de gezondheid en de ontwikkeling van jonge kinderen.
Onderzoekers Coen van de Kraats en Bastian Ravesteijn analyseerden gepseudonimiseerde gegevens die consultatiebureaus en schoolartsen verzamelden van 153 duizend Nederlandse kinderen in vier verschillende regio’s. Zij koppelden die gegevens aan CBS-cijfers van het gezinsinkomen.
De resultaten waren verontrustend. Al op een leeftijd van 4 maanden blijken kinderen uit de armste gezinnen vaker een hoog gewicht te hebben dan kinderen uit de rijkste gezinnen. Arme peuters kunnen op 2-jarige leeftijd minder vaak een zin van twee woorden zeggen. Ook hebben kinderen uit arme gezinnen een hogere kans op psychische of sociale problemen.
Reset
Met een programma als VoorZorg hopen 130 van de circa 350 Nederlandse gemeenten kinderen een betere start te geven. Bijvoorbeeld in Barneveld, waar Daniëlle van Middendorp een klein jaar geleden van haar verloskundige hoorde dat ze vanwege een opeenstapeling van problemen in aanmerking kwam voor deelname.
‘Bij ons thuis was het vroeger anders dan normaal’, vertelt Van Middendorp, die elk woord nauwkeurig weegt. ‘Er waren psychische problemen in het gezin. Daardoor was ik veel op mezelf aangewezen. Ik kwam emotioneel tekort.’
Vanaf haar 16de begon ze ‘heel heftig’ te drinken, ze experimenteerde met drugs en wist geen opleiding af te ronden. Een paar jaar geleden concludeerde een arts dat ze door haar moeizame jeugd aan een posttraumatische stressstoornis leed, waarvoor ze succesvol werd behandeld.
‘Ik kreeg een complete reset’, zegt ze. ‘Die oude ik is er niet meer.’
Kinderbijslag
Toch hamerde de verloskundige erop dat ze hulp zou accepteren, ook omdat Van Middendorp en haar vriend op het moment dat ze in verwachting raakte op het punt stonden hun relatie te beëindigen. Een vast inkomen had ze ook niet.
En dus kwam Marianne van Dijk op bezoek toen Van Middendorp een maand of vier zwanger was. Tijdens de huisbezoeken spraken ze over roken, over gezonde eetpatronen en over het aanvragen van kinderbijslag. Ook kwamen de verwachtingen aan bod die Van Middendorp en haar vriend hadden van het ouderschap.
‘En als er iets was, dan belde of appte ik even’, zegt Van Middendorp. ‘Marianne heeft altijd een antwoord klaar.’
Na de geboorte hielp Van Dijk de jonge ouders een slaapritme te vinden voor Chloe. Ze vertelde welke signalen jonge kinderen in welke ontwikkelingsfase afgeven. En ze adviseerde om veel tegen hun dochter te praten. Speciale aandacht was er voor de hechting tussen moeder en dochter, omdat Van Middendorp dat van huis uit niet had meegekregen.
‘Daniëlle heeft het enorm goed opgepakt’, zegt Van Dijk. ‘Daarom hebben ze nu een uitermate relaxte baby.’
Borstvoeding
De kracht van VoorZorg, zegt Elle Struijf van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) dat het programma in Nederland coördineert, is vooral de continuïteit. Bij een gezin komt steeds dezelfde verpleegkundige langs, waardoor ze een vertrouwensband opbouwen. ‘En het is laagdrempelig’, zegt Struijf, die het programma begin deze eeuw vanuit de Verenigde Staten naar Nederland haalde. ‘Ook laaggeletterden en laagopgeleiden kunnen meedoen.’
Uit onderzoek van de Vrije Universiteit blijkt dat VoorZorg echt werkt. Tussen 2007 en 2009 werden bijna 500 jonge moeders uit de doelgroep in twee groepen verdeeld: de ene groep kreeg begeleiding, de andere niet. De verschillen bleken groot. De VoorZorg-moeders rookten minder tijdens hun zwangerschap, ze gaven hun kinderen vaker borstvoeding en de kinderen waren half zo vaak slachtoffer van mishandeling.
Ook het Verwey-Jonker Instituut was onlangs lovend over VoorZorg. ‘Al met al wordt VoorZorg zeer gewaardeerd door de cliënten en zijn VoorZorg-verpleegkundigen positief over de uitvoering’, aldus het onderzoek.
Elle Struijf van het NCJ zou dan ook graag zien dat meer gemeenten het programma invoeren. Ze stelt dat het met een kostprijs van 15 duizend euro per gezin ‘ontzettend goedkoop’ is. ‘Op de lange termijn bespaar je er veel kosten mee. Je krijgt minder schoolverlaters, minder criminaliteit en kinderen belanden minder vaak bij de spoedeisende hulp.’
Stokje
In Barneveld benadrukt Daniëlle van Middendorp nog maar eens hoe blij ze is met haar VoorZorg-verpleegkundige. ‘Het is zo fijn’, zegt ze. ‘Ik vind het altijd heel gezellig als Marianne komt. Ik huil tranen met tuiten als het over anderhalf jaar voorbij is.’
Voor Van Dijk is dat het moment om te vertellen dat ze binnenkort moet afbouwen en geen nieuwe cliënten meer zal aannemen. Van VoorZorg-verpleegkundigen wordt immers verwacht dat ze elke klus afmaken. ‘Ik ben al 64’, zegt ze, waarna ze beklemtoont dat VoorZorg in Barneveld ook zonder haar doorgaat.
‘Dan neem ik het stokje toch over?’ zegt Van Middendorp in een opwelling. ‘Ik ben nooit enthousiast geweest over de zorg, maar nu wel. Hier bloeit iedereen van op. En dan kan ik mooi iets voor een ander betekenen.’
Tekst door: Rik Kuiper
Afbeelding van Boris Gonzalez via Pixabay
