Kinderen en hun ouders moeten een betere rechtspositie krijgen als jeugdbescherming ingrijpt. Als uithuisplaatsing dreigt, verdienen het kind en de ouders beiden bijstand van een gespecialiseerde advocaat. Ook hebben ze recht op ‘tijdig, onafhankelijk en kwalitatief goed onderzoek’.
Dit stelt de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) in een dinsdag gepubliceerd advies over de toekomst van de jeugdbescherming. De overheid had het gezaghebbende adviesorgaan hierom gevraagd. De jeugdbescherming moet beter gaan luisteren naar de kwetsbare kinderen en hun ouders voor wie ze zorg draagt, zegt de Raad.
De jeugdbescherming ligt al enige tijd onder vuur. Kwetsbare kinderen krijgen vaak niet de hulp die zij nodig hebben. Veel ouders klagen bovendien dat kinderrechters hun kinderen onterecht uit huis plaatsen, op basis van ondeugdelijke jeugdbeschermingsrapporten. Ouders die zo’n beslissing aanvechten, delven vaak het onderspit.
Zo’n 10 duizend kinderen per jaar hebben te maken met een ondertoezichtstelling (OTS). De rechter wil daarmee kinderen beschermen die ernstig in hun ontwikkeling worden bedreigd of die in een onveilige situatie zitten, bijvoorbeeld als ze gewelddadige of verslaafde ouders hebben of tijdens een vechtscheiding. Vijftien jeugdbeschermingsorganisaties voeren de beschermingsmaatregelen uit.
Fundamentele rechten
De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming stelt nu dat de jeugdbescherming ingrijpend moet veranderen. Gemeenten en de rijksoverheid zijn al bezig hiervoor plannen te maken. Maar daarin ontbreken volgens de RSJ een aantal fundamentele punten, zoals de verbetering van de rechtspositie van kinderen en hun ouders. ‘Het is belangrijk dat ouders en kinderen die aan de jeugdbescherming zijn toevertrouwd, goed worden bejegend door de overheid’, beklemtoont de adviescommissie.
‘Het is heel belangrijk dat je weet wat je rechtspositie is, als de overheid ingrijpt in jouw gezin en jouw leven. Die rechtspositie moet aansluiten bij kinder- en mensenrechten’, zegt voorzitter Machteld Vonk van de RSJ-adviescommissie. ‘Als de jeugdbescherming haar cliënten serieuzer neemt en meer naar het menselijke aspect kijkt, zullen mensen sneller bereid zijn er samen uit te komen.’
Vandaar het belang van kinder- en mensenrechten als basis van het toekomstige jeugdbeleid, zegt Vonk. ‘Die rechten begrenzen wat de overheid mag doen. Zo kunnen kinderen en gezinnen maximaal in hun waarde worden gelaten’.
Als kinderen dreigen te worden gescheiden van hun ouders is rechtsbijstand volgens de commissie cruciaal, omdat de overheid een voor het gezin ingrijpende beslissing neemt. Een gespecialiseerde advocaat kan dan opkomen voor de rechten van kinderen en ouders.
Beter luisteren
Voor het advies sprak de RSJ-commissie met veel ouders en kinderen in de jeugdbescherming. ‘Vaak hoorden we dat ze de rapporten over hun situatie van onvoldoende kwaliteit vinden en dat ze meer willen worden gezien en gehoord’, zegt Vonk. ‘En van veel jeugdbeschermers hoorden we dat ze daarvoor te weinig tijd hebben.’ Veel jeugdbeschermingsorganisaties kampen met een tekort aan medewerkers en het verzuim is hoog.
Ook hoorde de RSJ-commissie van ouders dat ze bang zijn voor de hulpverlening. Vonk: ‘Het gevolg is dat ouders soms te laat hulp zoeken.’
De RSJ vindt dat de jeugdbescherming nu te weinig oog heeft voor de situatie van ouders. ‘Hoe het met een kind gaat in een gezin hangt ook samen met het welbevinden van de vaders en moeders’, zegt Vonk. ‘Daarom moet er meer aandacht komen voor bijvoorbeeld de trauma’s of financiële problemen van ouders. Soms moet je ook hen helpen.’
Tot slot adviseert de commissie dat het Rijk verantwoordelijk moet worden voor de hulpverlening bij een ondertoezichtstelling van een kind, in plaats van de gemeenten, die nu verantwoordelijk zijn voor de jeugdhulp. ‘In een aantal gemeenten is te weinig hulp beschikbaar. Terwijl iedereen recht heeft op gelijke behandeling’, zegt Vonk. ‘Het moet niet uitmaken waar je woont. Daarom moet deze hulp door de rijksoverheid worden gegarandeerd.’
Tekst door: Charlotte Huisman
Afbeelding van Марина Вельможко via Pixabay
