Mantelzorgstress: pas toen de mist in zijn hoofd niet meer optrok, wilde vader naar het verpleeghuis

Delen op Social Media

Leestijd: 4 min.

Uit nieuw Rotterdams onderzoek blijkt dat mantelzorgers vaak enorm opknappen als hun vader of moeder naar het verpleeghuis gaat. En de oudere zelf wordt er ook niet slechter van. ‘Geen dag voelde ik me vrij. Op vakantie zat ik nog met Tafeltje Dekje te bellen.’

Eerlijk? Heleen Gerwig (57) was opgelucht toen ze haar dementerende vader door corona niet mocht bezoeken nadat hij was opgenomen in een verpleeghuis. Eind maart vorig jaar, vlak na zijn verhuizing, kon ze alleen maar naar hem zwaaien door het raam. En dat vond ze stiekem prima. Even lucht. Verlost van het bijna dagelijks op en neer rijden, drie kwartier heen, drie kwartier terug, om te redderen en te helpen. Ze was in die tijd een beetje bozig op haar vader, vertelt ze, terwijl ze hem zorgzaam een glas water aanreikt in zijn kamer in de Tabakshof in Elst. ‘Toch, papa? Het knetterde tussen ons.’

Heleen Gerwig is een van de 840 duizend mantelzorgers in Nederland die intensief – meer dan 8 uur per week – hulp bieden aan (meestal) oude ouders of een (dementerende) partner. Die moeten zo lang mogelijk thuis blijven wonen, tenslotte, willen de zorgkosten niet de pan uitrijzen. En ze wíllen het ook. Verpleeghuizen hebben niet bepaald een glansrijk imago – je moet wel heel ver heen zijn, wil je daar gaan zitten.

Onterecht, die opvatting, zegt gezondheidswetenschapper Judith Bom. Zij promoveert deze week in Rotterdam op de impact van verpleeghuisopname en de rol van mantelzorg. Haar belangrijkste ontdekking na het vergelijken van grote hoeveelheden studies naar het wel en wee van ouderen en hun mantelzorgers: mensen die worden opgenomen in een verpleeghuis, zijn daar niet slechter af dan thuis. Bom: ‘Je hoort steeds over schrijnende situaties, maar de verpleeghuiszorg in Nederland behoort tot de wereldtop. Het klopt dat het welzijn van bewoners desondanks relatief laag is, maar dat brengt de levensfase met zich mee. Ze voelen zich niet slechter dan vóór de gang naar het verpleeghuis.’

Torenhoge bloeddruk

Wél beter voelen de mantelzorgers zich die, vaak na jaren, van hun taak zijn verlost. Want dat constateerde Bom ook: het lijkt goedkoper om de zorg informeel op te lossen, maar de helpers betalen een prijs. Veel mantelzorgers, met name vrouwen tussen de 45 en 65 jaar, raken overbelast met stressklachten als somberheid en zelfs depressie tot gevolg. Bom: ‘Dat leidt tot ziekteverzuim op het werk. Maar wat dat de maatschappij kost, wordt niet meeberekend.’

Zo ver kwam het bij Heleen Gerwig niet in de vijftien jaar dat ze haar drukke baan als ict-consultant combineerde met mantelzorgen. Eerst voor beide ouders; nadat haar moeder was overleden, nog drie jaar voor haar vader, Niek Gerwig (93), alleen. ‘Een nieuwe bril, de was, mee naar de dokter, boodschappen; op een gegeven moment deed ik alles.’ Met liefde, maar zwaar was het wel. Het gevolg; een bloeddruk van boven de 200 en slokdarmkramp waardoor ze soms dubbelklapte van de pijn. ‘Google het maar eens. Dat komt puur door stress. Gelukkig ben ik een opgeruimd mens, dus ik heb het lang volgehouden.’ Maar die bloeddruk en die kramp zeiden genoeg. ‘Het is ontelbaar vaak voorgekomen dat ik middenin de nacht gebeld werd door mijn vader: mama is gevallen, kun je komen? Geen dag voelde ik me vrij. Op vakantie zat ik nog met Tafeltje Dekje te bellen.’

Elke nacht inbrekers

Haar vader, ondertussen, draait kalmpjes een elektrisch scheerapparaat over zijn wangen. Het gesprek lijkt langs hem heen te gaan, maar vraag je hem of het bevalt in het verpleeghuis, dan legt hij zijn Philips even weg. ‘Zo is het goed op te vangen’, zegt hij vriendelijk. ‘Je hebt hier de ruimte. Kasten genoeg.’

Haar vader verzette zich jarenlang tegen de verhuizing, zegt Heleen. Vandaar dat ze chronisch bozig op hem was; zij ging er haast aan onderdoor, maar hulp van buitenaf aanvaarden, ho maar. ‘Zelfs de thuiszorg stuurde hij weg.’ Tot het echt niet langer ging; door de mist in zijn hoofd zag Niek Gerwig elke nacht inbrekers opdoemen. Heleen: ‘Toen zei hij: vooruit maar. Eindelijk.’

Mantelzorgers gaan vaak ongezond lang door, bevestigt Liesbeth Hoogendijk van belangenbehartiger MantelzorgNL. Ze herkent de bevindingen uit het promotieonderzoek: ‘De stap naar een verpleeghuis is een enorme drempel, ook voor degenen die zorgen. Maar is het na slopende jaren toch zover, dan zegt de vrouw die jarenlang voor haar demente man heeft gezorgd vaak: hij zit nu beter op zijn plek. Dan vind ik het altijd een beetje verdrietig dat mensen zich zo lang hebben verzet. Mensen houden verpleeghuisopname tegen tot het écht niet meer gaat, maar dan is er nog de wachtlijst die soms een jaar kan duren. Tegen die tijd is iedereen echt óp.’

Knarrenhofjes

Niet dat Hoogendijk mensen voortijdig het verpleeghuis in wil jagen; ze snapt heel goed de bezwaren. ‘Het is slecht geregeld dat er in Nederland alleen uitersten zijn. Het is óf zo lang mogelijk thuiswonen óf 24-uurszorg in een verpleeghuis. Er zouden tussenoplossingen moeten komen. Knarrenhofjes, waar ouderen zelfstandig wonen, maar met gemeenschappelijke voorzieningen en veel onderling contact.’ Terug naar het goede, oude bejaardentehuis dat is wegbezuinigd? Hoogendijk: ‘Nou, dat waren ook maar kamertjes en een eetzaal, hoor. Er zijn betere varianten denkbaar, waar verschillende leeftijdsgroepen door elkaar wonen die een beetje voor elkaar kunnen zorgen. Dat verlicht ook de druk op mantelzorgers. Die staan vaak overal alleen voor.’

Klopt, zegt Heleen Gerwig, die zich als enig kind eindeloos verantwoordelijk voelde voor haar ouders. ‘Had ik eindelijk eens een middag vrij, dan werd ik drie keer van de golfbaan gebeld. Nu heb ik mijn leven terug.’ Vader Niek kijkt haar onderzoekend aan. ‘Ik heb ook genoeg werk om het huis. Het paard moet worden weggebracht. Maar in de meeste gevallen bel ik daar iemand voor.’ Heleen, droog: ‘Goh, wie zou dat nou zijn, pap?’

Tekst door: Evelien van Veen

https://www.volkskrant.nl/wetenschap/mantelzorgstress-pas-toen-de-mist-in-zijn-hoofd-niet-meer-optrok-wilde-vader-naar-het-verpleeghuis~b3232a46/

Afbeelding van Kim Heimbuch via Pixabay

Ontdek meer

Volledig overzicht bekijken?