Herken je dit: ouders die hun afspraken niet nakomen, emotioneel reageren, verbaal sterk aanwezig zijn en spanning in de samenwerking? Vraag je dan af of er sprake is van trauma-gerelateerd gedrag. Pas hoe je kijkt naar dit gedrag en je handelen daarop aan.
In het werken met traumasensitief werken, één van de uitgangspunten in het werken van Het Ondersteuningsteam van OZJ, ligt de focus op de vraag: Wat is je overkomen? En niet: Wat is er mis met jou? Daarbij wordt traumasensitief werken als mensvisie en benaderingswijze gebruikt. Het woord trauma voelt niet voor alle ouders passend of roept soms een negatieve associaties op. Maar om het juiste gesprek te voeren, is het belangrijk een term te gebruiken die de lading dekt.
Aanhoudende stress
Bij veel gedupeerde ouders van de toeslagenaffaire zijn de gevolgen van aanhoudende, toxische stress en ingrijpende gebeurtenissen op hun leven duidelijk merkbaar. Zowel psychisch als lichamelijk. Mensen zijn continu alert, raken door kleine dingen snel uit balans, reageren vanuit emotie en wantrouwen. De stress is geestelijk uitputtend, waardoor zij last kunnen krijgen van geheugenverlies, schaamte, schuldgevoelens en een beschadigd zelfbeeld.
Er zijn meerdere redenen waarom de spanning toeneemt. Ouders weten dat zij worden beoordeeld op hun gedrag. Er zijn veel, soms tientallen, mensen betrokken zijn bij een gezin die allemaal een eigen methode of visie hebben. Het gevolg is dat een gezin overzicht verliest en de hulp als intimiderend en overweldigend ervaart.
Ouders ondervinden ook stress van de verwachting van jeugdzorg over hoe zij zich als hulpvrager of opvoeder horen te gedragen. Maar boos gedrag tegen een professional maakt van hen niet per se slechte opvoeders. Zij weten ook dat ze soms beter of anders kunnen handelen, zijn lerend en vragen om begrip.
Traumasensitief werken; hoe doe je dat?
Bij traumasensitief werken staan de mens en zijn of haar kracht centraal. Ook worden mensen nadrukkelijk niet als slachtoffer bejegend. Waardevolle onderdelen van traumasensitief werken zijn:
- (Emotionele) regulatie: actief luisteren, gedrag duiden, structureren en verduidelijken, geduldig zijn, herhalen, uitnodigen tot vertellen, kijken naar kracht en toekomstperspectief, aansluiten bij het tempo, het proces en de vaardigheden van de ouders, de tijd nemen.
- Verbinding: gesprekken samen voorbereiden, het gedrag tijdens een discussie duiden, contact (opnieuw) zoeken met partners in de keten, contact met kinderen, familie en/of ketenpartners faciliteren en ondersteunen.
- Veiligheid: betrouwbaar zijn, afspraken nakomen, eerlijk en transparant zijn ook als het antwoord nee is, niet oordelen, (mede) zorgen dat aan basisbehoeften wordt voldaan (onderdak, voeding etc.), geen potentieel dreigement zijn door niet vanuit een machtspositie te handelen.
Hoe helpt traumasensitief werken ouders en kinderen?
Het helpt ouders als ze een ondersteuner hebben die traumasensitief werkt. Er komt meer rust en bereidheid om te reflecteren, ouders worden sterker, krijgen toekomstperspectief en zelfvertrouwen. Ze voelen zich gesteund, minder alleen, kunnen (beter) in gesprek met gemeente, jeugdbescherming, pleegouders of hun eigen netwerk en hebben minder boosheid in hun uitingen. Ook vanuit onderzoek blijkt dat traumasensitief werken een positief effect heeft op mensen die ingrijpende gebeurtenissen meemaakten. Zij hebben op den duur minder last van aanhoudende stress.
Procesbegeleiders van Het Ondersteuningsteam die traumasensitief werken, maken kwalitatief en gelijkwaardig contact met de ouders. Dit betekent dat zij aansluiten bij, en erkenning geven aan, het verhaal van de ouders. Het betekent ook dat zij stevig zijn, spiegelen en leiding nemen. Het onrecht dat een ouder vaak voelt, leidt regelmatig tot vechten voor hun recht. Dit is voorstelbaar, maar vaak polariseert dat meer dan dat het oplevert. De procesbegeleider zal dan een coachende houding naar ouders innemen gericht op constructief samenwerken zonder de nodige kritische blik te verliezen.
Ouders die veerkrachtiger worden, eigen regie voelen, zijn weer in staat om vervolgstappen te zetten in het bouwen aan een toekomstperspectief en kunnen samen werken met de mensen die betrokken zijn bij hun kinderen. Dit lijkt een ‘soft’ en moeilijk meetbaar proces, maar levert belangrijke en noodzakelijke voorwaarden op om stappen te zetten richting concrete resultaten die in samenwerking met de ketenpartners worden bereikt. Denk bijvoorbeeld aan het herstellen van het contact en het verruimen van bezoekregelingen en het thuisplaatsen van kinderen.
Zie Vervoort-Schel, J., Pellemans-van Rooijen, R., Kooijmans, R., & Moonen, X (2022). Waarom trauma informed care als organisatiebreed raamwerk voor trauma-sensitieve zorg?. LVB Onderzoek & Praktijk, 5.
Het Ondersteuningsteam ondersteunt ouders en kinderen die gedupeerde zijn van de toeslagenaffaire en waarvan kind(eren) uit huis zijn geplaatst. De ondersteuning richt zich op het herstel van ouders en kinderen in de brede zin en op contactherstel met de kinderen in het bijzonder. Zij ontwikkelt al werkend in de praktijk hun werkwijze en deelt wat werkt met anderen ter inspiratie en voor de ontwikkeling van ouders en kinderen.
Meer informatie www.hetondersteuningsteam.nl
